درماتیت تماسی نوعی التهاب پوستی است که در اثر تماس مستقیم با یک ماده‌ی محرک یا آلرژن (حساسیت‌زا) ایجاد می‌شود. این بیماری مسری نیست، اما ممکن است با خارش، سوزش، تاول یا پوسته‌ریزی همراه باشد و کیفیت زندگی فرد را تحت تأثیر قرار دهد. اگر با علائمی مانند قرمزی، خارش یا ترک‌خوردگی پوست مواجه هستید، درماتیت تماسی می‌تواند یکی از دلایل احتمالی آن باشد.
علائم درماتیت تماسی چیست؟
علائم ممکن است بلافاصله یا طی چند ساعت تا چند روز پس از تماس با ماده حساسیت‌زا ظاهر شوند. این علائم معمولاً فقط در ناحیه تماس دیده می‌شوند و شامل موارد زیر هستند:
- خارش شدید و گاه آزاردهنده
- قرمزی، خشکی و پوسته‌پوسته شدن
- بروز تاول‌های کوچک و مرطوب یا زخم‌دار
- تغییر رنگ یا تیرگی پوست (به‌ویژه در پوست‌های تیره)
- سوزش، تورم یا حساس شدن پوست
اگر بثورات پوستی شدید یا گسترده بودند یا نواحی حساسی مانند چشم، دهان یا ناحیه تناسلی را درگیر کردند، لازم است هرچه زودتر به پزشک مراجعه کنید.
علل درماتیت تماسی چیست؟
علت اصلی درماتیت تماس پوست با ماده‌ای است که یا پوست را تحریک می‌کند یا واکنش ایمنی ایجاد می‌نماید. دو نوع اصلی آن عبارت‌اند از:
۱. درماتیت تماسی تحریکی:
شایع‌ترین نوع است و معمولاً در اثر تماس مکرر با مواد شیمیایی، صابون، مواد شوینده، حلال‌ها، دستکش‌های لاستیکی یا محصولات تمیزکننده خانگی ایجاد می‌شود.
۲. درماتیت تماسی آلرژیک:
این نوع با واکنش سیستم ایمنی بدن به مواد حساسیت‌زا مانند نیکل، برخی داروها، عطرها، رنگ مو، پیچک سمی یا لاتکس ایجاد می‌شود. تماس با مقدار بسیار کم از ماده حساسیت‌زا هم می‌تواند علائم را بروز دهد.
چه کسانی بیشتر در معرض خطر هستند؟
برخی مشاغل به دلیل تماس مکرر با مواد محرک یا آلرژن، بیشتر در معرض ابتلا به درماتیت تماسی قرار دارند. این افراد شامل:
- کارکنان بخش بهداشت و درمان
- آرایشگران و گریمور‌ها
- نظافتچی‌ها و کارگران ساختمانی
- آشپزها، باغبان‌ها و مکانیک‌ها
همچنین افرادی که پوست حساس‌تری دارند یا سابقه آلرژی در خانواده آن‌ها وجود دارد، بیشتر مستعد ابتلا هستند.
روش‌های تشخیص
پزشک معمولاً با معاینه پوست و بررسی سابقه تماس با مواد جدید (مانند صابون یا زیورآلات) می‌تواند تشخیص را انجام دهد. در موارد پیچیده‌تر، ممکن است تست پچ (Patch Test) برای شناسایی ماده حساسیت‌زا انجام شود.
درمان درماتیت تماسی
در اغلب موارد، دوری از ماده محرک یا آلرژن و مراقبت خانگی برای بهبود علائم کافی است. با این حال، در موارد شدید یا مقاوم به درمان، پزشک ممکن است داروهای زیر را تجویز کند:
- کرم‌های استروئیدی برای کاهش التهاب
- آنتی‌هیستامین خوراکی برای کاهش خارش
- کمپرس خنک یا لوسیون کالامین برای تسکین علائم
- داروهای خوراکی ضد التهاب یا آنتی‌بیوتیک‌ها در صورت بروز عفونت پوستی
راه‌های پیشگیری
برای کاهش خطر ابتلا یا عود درماتیت تماسی، اقدامات زیر توصیه می‌شود:
- استفاده از دستکش و پوشش‌های محافظ هنگام کار با مواد شیمیایی
- شستن پوست با آب و صابون ملایم پس از تماس با گیاهان یا مواد مشکوک
- استفاده از محصولات آرایشی و بهداشتی ضد آلرژی
- مرطوب نگه‌داشتن پوست با لوسیون‌های مناسب
- دوری از زیورآلات نیکل‌دار و عطرهای قوی
جمع‌بندی
درماتیت تماسی یکی از رایج‌ترین بیماری‌های پوستی است که با شناخت علت و حذف تماس با ماده محرک، به‌راحتی قابل مدیریت و درمان است. در صورت بروز راش‌های مکرر یا مقاوم به درمان، مراجعه به پزشک پوست می‌تواند به بهبود کامل و پیشگیری از عود کمک کند.
منبع:
No. 44
۰۴/۰۲