هوموسیستئین یک اسید آمینه است که به‌طور طبیعی در بدن در طی متابولیسم متیونین تولید می‌شود. در حالت عادی، سطح هوموسیستئین در خون توسط ویتامین‌هایی مانند B6، B12 و فولات تنظیم می‌شود. اما زمانی که سطح این ماده در خون بالا می‌رود، ممکن است خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی، سکته مغزی و اختلالات عروقی افزایش یابد.
هوموسیستئین چیست؟
- محصول میانی متابولیسم اسیدآمینه متیونین
- در صورت کمبود ویتامین B12، B6 یا فولات، میزان آن در خون افزایش می‌یابد
- در شرایط عادی، هوموسیستئین به وسیله آنزیم‌ها تجزیه و دفع می‌شود
ارتباط هوموسیستئین بالا با بیماری‌های قلبی و مغزی
هوموسیستئین بالا (هیپرهوموسیستئینمی) با آسیب به دیواره داخلی عروق (اندوتلیوم) و افزایش تمایل به لخته شدن خون مرتبط است. این تغییرات می‌توانند منجر به بروز مشکلات زیر شوند:
- سکته قلبی (انفارکتوس میوکارد): آسیب به رگ‌های کرونر و تسریع روند آترواسکلروز
- سکته مغزی ایسکمیک: ایجاد لخته یا انسداد در شریان‌های مغزی
- بیماری عروق محیطی: کاهش خون‌رسانی به اندام‌ها
- اختلالات انعقادی: افزایش خطر ترومبوز وریدی یا شریانی
عوامل مؤثر بر افزایش سطح هوموسیستئین
- کمبود فولات، ویتامین B12 یا B6
- اختلالات ژنتیکی (مانند موتاسیون MTHFR)
- بیماری‌های کلیوی مزمن
- مصرف سیگار، الکل و رژیم غذایی کم‌ویتامین
- برخی داروها مانند فنی‌توئین، متوترکسات و لوو-دوپا
مقادیر نرمال هوموسیستئین
وضعیت سطح هوموسیستئین در خون
نرمال کمتر از ۱۵ میکرومول/لیتر
متوسط ۱۵–۳۰ میکرومول/لیتر
بالا ۳۰–۱۰۰ میکرومول/لیتر
بسیار بالا بیش از ۱۰۰ میکرومول/لیتر
راهکارهای کاهش هوموسیستئین خون
- مصرف روزانه اسید
- فولیک (ویتامین B9)
- مکمل‌های ویتامین B6 و B12
- رژیم غذایی غنی از سبزیجات برگ سبز، حبوبات، غلات کامل و تخم‌مرغ
- ترک سیگار و کاهش مصرف الکل
- درمان بیماری‌های زمینه‌ای مانند نارسایی کلیه یا اختلالات ژنتیکی
آیا باید هوموسیستئین را غربالگری کرد؟
آزمایش سطح هوموسیستئین به‌طور روتین برای همه افراد توصیه نمی‌شود، اما در شرایط زیر ممکن است تجویز شود:
- افراد با سابقه سکته قلبی یا مغزی بدون علت مشخص
- سابقه خانوادگی بیماری‌های قلبی زودرس
- وجود عوامل خطر چندگانه برای بیماری‌های عروقی
- کمبود مشکوک یا ثابت‌شده ویتامین B12 یا فولات
سؤالات متداول
آیا کاهش هوموسیستئین از بروز سکته جلوگیری می‌کند؟
شواهد نشان می‌دهند که کاهش سطح هوموسیستئین با مکمل‌ها ممکن است ریسک سکته مغزی را کاهش دهد، ولی تأثیر آن بر سکته قلبی همچنان محل بحث است.
آیا فقط افراد مسن دچار هوموسیستئین بالا می‌شوند؟
خیر، در هر سنی ممکن است دیده شود، به‌ویژه در افراد با کمبود ویتامین‌ها یا سابقه خانوادگی بیماری‌های قلبی.
آیا اندازه‌گیری هوموسیستئین در بررسی خطر سکته ضروری است؟
در برخی بیماران با خطر بالا، بله؛ ولی برای عموم جامعه توصیه نمی‌شود مگر اینکه پزشک صلاح بداند.
جمع‌بندی
هوموسیستئین بالا یک عامل خطر قابل اصلاح برای بیماری‌های قلبی، سکته مغزی و سایر مشکلات عروقی است. با تشخیص زودهنگام، اصلاح تغذیه و مصرف ویتامین‌های مورد نیاز، می‌توان سطح آن را کنترل کرد و خطر بیماری‌های جدی را کاهش داد. مشاوره با پزشک برای بررسی سطح هوموسیستئین در افراد پرخطر می‌تواند نقش پیشگیرانه مهمی ایفا کند.
منابع :
Mayo Clinic – Homocysteine test
No. 11
۰۴/۰۴