ویتامین K2 یکی از فرم‌های فعال ویتامین K است که علاوه بر نقش مهم در انعقاد خون، تأثیر قابل‌توجهی در سلامت استخوان و پیشگیری از بیماری‌های قلبی-عروقی دارد. این ویتامین با فعال‌سازی پروتئین‌های خاص، به تنظیم متابولیسم کلسیم در بدن کمک می‌کند و مانع از رسوب آن در عروق می‌شود.
در این مقاله با نقش ویتامین K2 در فرآیند لخته شدن خون، آزمایش‌های مرتبط با کمبود آن، و تأثیرات آن بر تراکم استخوان و پیشگیری از کلسیفیکاسیون شریانی آشنا می‌شویم.
ویتامین K2 چیست؟
ویتامین K2 (مناکینون) مجموعه‌ای از ترکیبات محلول در چربی است که در فرم‌های مختلف مانند MK-4 و MK-7 شناخته می‌شوند. این ترکیبات عمدتاً توسط باکتری‌های روده‌ای تولید شده و در برخی مواد غذایی تخمیرشده مانند ناتو (سویا تخمیرشده)، پنیرهای کهنه، زرده تخم‌مرغ و جگر یافت می‌شوند.
نقش ویتامین K2 در انعقاد خون
هرچند بخش اصلی فرآیند انعقاد به عهده ویتامین K1 است، اما K2 نیز در فعال‌سازی فاکتورهای انعقادی وابسته به ویتامین K مانند فاکتور II (پروترومبین)، VII، IX و X نقش دارد. در کمبود شدید K، آزمایش‌هایی مانند PT (زمان پروترومبین) افزایش یافته و خطر خونریزی بالا می‌رود.
آزمایش‌های انعقادی مرتبط با ویتامین K
-
PT (Prothrombin Time): طولانی شدن این زمان می‌تواند نشانه‌ای از کمبود ویتامین K باشد.
-
INR: شاخص تنظیم داروهای ضدانعقادی مانند وارفارین که مستقیماً با عملکرد ویتامین K در ارتباط است.
-
بررسی سطح ویتامین K: در افراد دارای سوءجذب چربی یا مصرف‌کننده مکمل‌های K2 ممکن است اندازه‌گیری مستقیم سطح ویتامین K یا فعالیت فاکتورهای انعقادی توصیه شود.
ویتامین K2 و سلامت استخوان
این ویتامین با فعال‌سازی استئوکلسین (Osteocalcin)، پروتئینی وابسته به ویتامین K، به اتصال مؤثر کلسیم به ماتریکس استخوانی کمک می‌کند.
✅ در صورت کمبود این ویتامین، کلسیم به‌جای استخوان در بافت‌های نرم یا دیواره رگ‌ها تجمع می‌یابد.
فواید اثبات‌شده K2 برای استخوان‌ها:
-
افزایش تراکم معدنی استخوان (BMD)
-
کاهش خطر شکستگی، به‌ویژه در زنان یائسه و سالمندان
-
پیشگیری از کلسیفیکاسیون شریانی و حفظ سلامت عروق
کمبود ویتامین K2 و پیامدهای آن
-
افزایش ریسک خونریزی به دلیل اختلال در انعقاد
-
پوکی استخوان و کاهش استحکام استخوان‌ها
-
رسوب کلسیم در رگ‌ها و افزایش خطر بیماری‌های قلبی
چه افرادی در معرض کمبود K2 هستند؟
-
مبتلایان به سوءجذب چربی (سلیاک، بیماری کرون، نارسایی صفراوی)
-
مصرف‌کنندگان بلندمدت آنتی‌بیوتیک‌ها
-
بیماران دارای نارسایی کبد یا کلیه
-
سالمندان یا افرادی با رژیم غذایی نامتعادل
مصرف مکمل ویتامین K2: چه زمانی لازم است؟
مکمل‌های K2 (به‌ویژه MK-7) معمولاً در موارد زیر توصیه می‌شوند:
-
برای پیشگیری یا درمان پوکی استخوان
-
به‌صورت ترکیبی با ویتامین D3 و کلسیم
-
در صورتی که داروهای ضدانعقاد مصرف نمی‌شود (چراکه تداخل دارویی ممکن است خطرناک باشد)
⚠️ مشورت با پزشک یا متخصص تغذیه پیش از مصرف مکمل ضروری است.
پرسش‌های پرتکرار
آیا ویتامین K2 بر آزمایش PT تأثیر دارد؟
بله، در کمبود شدید K2 ممکن است PT افزایش یابد، هرچند نقش اصلی انعقاد مربوط به K1 است.
آیا مصرف K2 بدون آزمایش بی‌خطر است؟
در دوزهای پایین معمولاً مشکلی ایجاد نمی‌کند، اما برای بیماران خاص یا مصرف‌کنندگان داروهای ضدانعقاد توصیه می‌شود با پزشک مشورت کنند.
آیا K2 به سلامت قلب کمک می‌کند؟
بله، K2 با جلوگیری از رسوب کلسیم در شریان‌ها ممکن است در کاهش تصلب شرایین مؤثر باشد.
جمع‌بندی
ویتامین K2 ترکیبی کلیدی در تعادل بین رسوب مفید کلسیم در استخوان و پیشگیری از رسوب مضر در شریان‌هاست.
نقش آن در سلامت استخوان، قلب، و انعقاد خون در حال حاضر به‌طور گسترده در مطالعات علمی مورد تأیید قرار گرفته است. مصرف این ویتامین باید متناسب با وضعیت بالینی، نیاز بدن و تداخلات دارویی، به‌ویژه در بیماران قلبی، تنظیم شود.
منابع :
LabTestsOnline – Prothrombin Time (PT) and INR
No. 45
۰۴/۰۴