پمبرولیزوماب (Pembrolizumab) با نام تجاری Keytruda یکی از مهم‌ترین داروهای ایمونوتراپی در درمان سرطان‌های پیشرفته است. این دارو با فعال‌سازی سیستم ایمنی بدن، سلول‌های سرطانی را هدف قرار می‌دهد. پمبرولیزوماب در درمان سرطان‌هایی مانند ملانوم، سرطان ریه، کلیه، مثانه، لنفوم هوچکین، سرطان سر و گردن، و کولورکتال MSI-H کاربرد وسیعی دارد.
پیش از آغاز درمان با این داروی قدرتمند، انجام مجموعه‌ای از آزمایش‌های پایه و تخصصی ضروری است تا ایمنی بیمار تضمین شود و از بروز عوارض جانبی جدی جلوگیری گردد.
چرا انجام آزمایش پیش از ایمونوتراپی اهمیت دارد؟
پمبرولیزوماب با مهار گیرنده PD-1، سیستم ایمنی را برای حمله به سلول‌های سرطانی تقویت می‌کند. اما این فعال‌سازی ایمنی ممکن است در برخی افراد منجر به عوارض خودایمنی جدی (irAEs) شود. آزمایش‌های پیش‌درمانی به دلایل زیر ضروری‌اند:
-
بررسی عملکرد اندام‌های حیاتی مانند کبد، کلیه و تیروئید
-
شناسایی بیماری‌های زمینه‌ای پنهان
-
ثبت مقادیر پایه برای مقایسه با نتایج دوره‌های درمانی بعدی
آزمایش‌های ضروری قبل از شروع پمبرولیزوماب
۱. آزمایش عملکرد کبد و کلیه (LFT + RFT):
-
ALT، AST، ALP، بیلی‌روبین
-
کراتینین، BUN
برای پایش خطر هپاتیت یا نفریت دارویی
۲. بررسی عملکرد تیروئید (TSH، FT4، ±TPOAb):
پیشگیری و تشخیص زودهنگام کم‌کاری یا پرکاری تیروئید ناشی از ایمونوتراپی
۳. شمارش کامل سلول‌های خونی (CBC):
بررسی آنمی، نوتروپنی، لنفوسیتوپنی که ممکن است در طی درمان ایجاد شود
۴. قند خون ناشتا و HbA1c:
برای تشخیص دیابت پنهان و بررسی خطر دیابت نوع ۱ ناشی از ایمونوتراپی
۵. تست‌های ویروسی (HBV، HCV، HIV، ± EBV/CMV):
برای پیشگیری از فعال‌سازی مجدد ویروس‌های مزمن و تصمیم‌گیری درباره درمان پیشگیرانه
۶. آزمایش بارداری (β-hCG):
در زنان در سن باروری به‌دلیل خطر برای جنین
۷. بررسی بیماری‌های خودایمنی (ANA، Anti-dsDNA، RF):
در صورت سابقه شخصی یا خانوادگی بیماری‌های خودایمنی فعال
تست‌های بیومارکری برای انتخاب مناسب‌ترین بیمار
برخی تست‌های تخصصی در تعیین اثربخشی پمبرولیزوماب نقش دارند:
| تست | کاربرد | توضیح |
|---|---|---|
| PD-L1 (ایمونوهیستوشیمی) | در NSCLC و سایر تومورها | سطح بالای PD-L1 → پاسخ بهتر |
| MSI-H/dMMR | سرطان کولورکتال و اندومتر | ناپایداری میکروساتلایت → حساسیت بالا به دارو |
| TMB (Tumor Mutational Burden) | در برخی مراکز | نشانگر پیش‌بینی پاسخ ایمونوتراپی |
نکات بالینی پیش از شروع درمان با پمبرولیزوماب
-
بیماران با بیماری خودایمنی فعال یا پیوند عضو باید با دقت و مشورت تخصصی ارزیابی شوند
-
آموزش به بیمار درباره علائم هشداردهنده عوارض ایمنی (مثل اسهال مداوم، زردی، بثورات، تنگی نفس یا خستگی غیرطبیعی) الزامی است
-
در طول درمان با پمبرولیزوماب، واکسن‌های زنده ممنوع است
پرسش‌های پرتکرار (FAQ)
آیا قبل از هر نوبت درمان نیاز به آزمایش دارم؟
بله. معمولاً قبل از هر دوره یا هر چند سیکل درمانی، آزمایش‌هایی مانند CBC، LFT و TFT تکرار می‌شود.
اگر عملکرد تیروئیدم غیرطبیعی باشد، می‌توانم درمان را شروع کنم؟
در صورت کنترل‌شده بودن اختلال تیروئید (مثلاً با لووتیروکسین)، درمان قابل انجام است. تصمیم نهایی با تیم آنکولوژی خواهد بود.
آیا برای تزریق پمبرولیزوماب نیاز به بستری شدن هست؟
خیر. این دارو به‌صورت تزریق داخل وریدی سرپایی هر ۳ یا ۶ هفته انجام می‌شود.
جمع‌بندی
آغاز درمان با پمبرولیزوماب نیازمند بررسی دقیق وضعیت جسمی و ایمنی بیمار از طریق آزمایش‌های تخصصی است. این آزمایش‌ها نه‌تنها خطر عوارض را کاهش می‌دهند بلکه اثربخشی دارو را نیز به حداکثر می‌رسانند. هماهنگی کامل بین بیمار، آنکولوژیست و آزمایشگاه، پایه‌ای برای درمان موفق ایمونوتراپی است.
منابع :
Mayo Clinic – Immunotherapy Monitoring
LabTestsOnline – Immunotherapy Lab Work
No. 59
۰۴/۰۴