التهاب مزمن عامل زمینه‌ای بسیاری از بیماری‌های غیرواگیر مهم است؛ از جمله بیماری‌های قلبی‌عروقی، دیابت نوع ۲، آرتریت روماتوئید، بیماری‌های خودایمنی، سرطان و التهاب مزمن روده (IBD). برای ارزیابی شدت و کنترل این بیماری‌ها، بررسی مارکرهای التهابی (Inflammatory Markers) در آزمایش خون نقش کلیدی دارد.
مهم‌ترین مارکرهای التهابی و نقش بالینی آن‌ها
۱. CRP (پروتئین واکنشی C)
-
مارکر حساس برای التهاب سیستمیک
-
افزایش در عفونت، بیماری‌های خودایمنی (مانند لوپوس، روماتیسم)، IBD، سرطان‌ها
-
نوع hs-CRP در پیش‌بینی خطر بیماری‌های قلبی‌عروقی کاربرد دارد
۲. ESR (سرعت رسوب گلبول قرمز)
-
تست غیر اختصاصی برای التهاب مزمن
-
بالا بودن ESR در عفونت‌های مزمن، بیماری‌های روماتیسمی، سرطان
-
کندتر از CRP کاهش می‌یابد؛ برای پایش روند بیماری‌های مزمن مفید است
۳. IL-6 (اینترلوکین-۶)
-
سایتوکین کلیدی در التهاب و پاسخ ایمنی
-
افزایش آن در سرطان‌ها، آرتریت روماتوئید، COVID-19 شدید
-
در موارد خاص برای پیش‌بینی شدت بیماری یا پاسخ به درمان استفاده می‌شود
۴. TNF-α (فاکتور نکروز تومور آلفا)
-
از مهم‌ترین عوامل ایجاد التهاب در بیماری‌های خودایمنی
-
افزایش در روماتیسم مفصلی، کولیت اولسراتیو، اسپوندیلیت آنکیلوزان
-
هدف اصلی بسیاری از داروهای بیولوژیک ضدالتهاب
۵. فیبرینوژن
-
پروتئینی مرتبط با التهاب و لخته‌سازی خون
-
در فاز حاد و بیماری‌های مزمن افزایش می‌یابد
-
سطوح بالا ممکن است با خطر بیماری‌های قلبی و سکته مغزی مرتبط باشد
۶. فریتین (Ferritin)
-
علاوه بر نقش در ذخیره آهن، مارکر فاز حاد التهاب نیز هست
-
در التهاب مزمن ممکن است بالا رود حتی در غیاب کم‌خونی
-
تفسیر آن نیازمند بررسی همزمان سطح آهن و CRP است
کاربردهای بالینی بررسی مارکرهای التهابی
-
تشخیص افتراقی بین بیماری‌های التهابی، خودایمنی و عفونی
-
پایش فعالیت بیماری‌های مزمن مانند روماتیسم مفصلی یا IBD
-
ارزیابی پاسخ به درمان‌های بیولوژیک یا ضدالتهاب
-
پیش‌بینی شدت و پیش‌آگهی بیماری‌های قلبی، کلیوی، تنفسی یا سرطان‌ها
جمع‌بندی
مارکرهای التهابی مانند CRP، ESR، IL-6، TNF-α و فریتین ابزارهایی مهم در تشخیص، درمان و پایش بیماری‌های مزمن هستند. انتخاب تست مناسب باید بر اساس شرایط بالینی، نوع بیماری و هدف آزمایش (تشخیص یا پایش) صورت گیرد. تفسیر نتایج باید در کنار علائم بالینی، سوابق پزشکی و سایر تست‌های آزمایشگاهی انجام شود.
منابع :
CDC – Chronic Disease and Inflammation
Cleveland Clinic – Inflammation and Biomarkers
No. 117
۰۴/۰۴
