سلامت مادر باردار نقش حیاتی در رشد و سلامت جنین دارد. یکی از مهم‌ترین گام‌های مراقبتی در این دوران، انجام آزمایش‌های عفونی مانند HIV، هپاتیت B و C، و سیفلیس است. این بیماری‌ها اغلب بدون علامت‌اند، اما در صورت عدم تشخیص به‌موقع، ممکن است باعث انتقال بیماری به نوزاد، تولد زودرس، ناهنجاری‌های مادرزادی یا حتی مرگ جنینی شوند.
چرا انجام آزمایش‌های عفونی در بارداری اهمیت دارد؟
-
پیشگیری از انتقال بیماری به جنین یا نوزاد:
عفونت‌هایی مانند HIV، هپاتیت و سیفلیس می‌توانند از طریق جفت، زایمان طبیعی، خون و حتی شیر مادر منتقل شوند.
🔹 تشخیص زودهنگام = درمان مناسب + پیشگیری از انتقال -
حفظ سلامت مادر:
در صورت عدم درمان، این بیماری‌ها ممکن است منجر به آسیب کبد، ضعف سیستم ایمنی، یا اختلالات عصبی و قلبی در مادر شوند. -
تسهیل مراقبت‌های زایمان و نوزاد:
آگاهی از وضعیت عفونی مادر در انتخاب روش زایمان و مراقبت از نوزاد نقش مهمی دارد (مثلاً اجتناب از شیردهی در برخی موارد HIV)
چه آزمایش‌هایی باید در بارداری انجام شود؟
| نام آزمایش | هدف | زمان انجام پیشنهادی |
|---|---|---|
| HIV | تشخیص ویروس HIV و پیشگیری از انتقال به نوزاد | سه‌ماهه اول (و تکرار در سه‌ماهه سوم در مادران پرخطر) |
| HBsAg (هپاتیت B) | تشخیص عفونت فعال و خطر انتقال | ابتدای بارداری |
| Anti-HCV (هپاتیت C) | بررسی آلودگی به ویروس هپاتیت C | در مادران پرخطر (سابقه تزریق، دیالیز، مصرف مواد و…) |
| VDRL/RPR (سیفلیس) | غربالگری سفلیس و پیشگیری از عوارض جنینی | سه‌ماهه اول (و گاهی تکرار در هفته ۲۸ بارداری) |
اگر نتیجه آزمایش مثبت باشد چه باید کرد؟
-
آغاز فوری درمان با داروهای ضدویروسی (ART)
-
احتمالاً زایمان سزارین + اجتناب از شیردهی
-
درمان نوزاد پس از تولد
درمان مناسب می‌تواند احتمال انتقال را به کمتر از ۲٪ کاهش دهد.
هپاتیت B مثبت (HBsAg+):
-
تزریق واکسن هپاتیت B + HBIG به نوزاد در ۱۲ ساعت اول
-
ادامه واکسیناسیون نوزاد طبق برنامه
پیشگیری مؤثر از انتقال بیماری
هپاتیت C مثبت:
-
درمان مؤثری در دوران بارداری وجود ندارد
-
پیگیری رشد و سلامت نوزاد ضروری است
-
اجتناب از اقدامات تهاجمی مانند نمونه‌گیری آمنیون
سیفلیس مثبت:
-
درمان کامل مادر با پنی‌سیلین
-
درمان نوزاد در صورت لزوم
درمان به‌موقع جلوی آسیب مغزی و استخوانی و مرگ جنین را می‌گیرد.
پرسش‌های رایج مادران
آیا انجام این آزمایش‌ها اجباری است؟
بله، طبق دستورالعمل وزارت بهداشت ایران و اکثر کشورها، آزمایش HIV، هپاتیت B و سیفلیس بخشی از غربالگری روتین بارداری است.
آیا نیاز به تکرار آزمایش‌ها وجود دارد؟
در مادران پرخطر، پزشک ممکن است تکرار آزمایش‌ها را در سه‌ماهه سوم توصیه کند.
اگر نتیجه مثبت باشد، بارداری باید خاتمه یابد؟
خیر. با درمان مناسب، در بیشتر موارد نوزاد سالم به دنیا می‌آید و بارداری ادامه پیدا می‌کند.
جمع‌بندی
آزمایش‌های عفونی در بارداری مانند HIV، هپاتیت B و C و سیفلیس، ابزارهایی ضروری برای حفظ سلامت مادر و جنین هستند. تشخیص به‌موقع، امکان مداخله و پیشگیری از انتقال به نوزاد را فراهم می‌کند. این آزمایش‌ها ساده، کم‌هزینه و بی‌خطرند و می‌توانند تفاوت چشمگیری در نتیجه بارداری ایجاد کنند.
منابع :
Mayo Clinic – Infectious disease screening in pregnancy
LabTestsOnline – Prenatal Infection Tests
No. 14
۰۴/۰۵
