بیماری‌های لنفاوی مزمن دو گروه پرشیوع دارند:
-
اختلالات بدخیم لنفوی مثل لوسمی لنفوسیتی مزمن (CLL) و انواع لنفوم‌ها.
-
اختلالات جریان لنف مثل لنف‌اِدم اولیه یا ثانویه پس از درمان سرطان.
هدف مانیتورینگ، کشف به‌موقع پیشرفت بیماری، کنترل عوارض درمان و پیشگیری از عفونت‌هاست—با کمترین آزمایش غیرضروری
چرا پیگیری منظم اهمیت دارد؟
-
CLL و لنفوم‌های ایندولنت: اغلب با راهبرد «انتظارِ هوشیارانه» شروع می‌شوند؛ ویزیت و CBC هر ۳ تا ۶ ماه معمول است
-
پس از درمان سرطان پستان: خطر لنف‌اِدم تا ۳ سال باقی است؛ پایش ساختاریافته می‌تواند از مزمن‌شدن جلوگیری کند
-
در لنفوم/CLL: آزمایش‌های ساده‌ای مثل CBC و LDH تغییر وضعیت را زودتر آشکار می‌کنند و نیاز به تصویربرداری مکرر را کم می‌کنند
آزمایش‌های پایه بیماری‌های لنفاوی مزمن
-
CBC: بررسی کم‌خونی، پلاکت و لنفوسیت‌ها.
-
پنل متابولیک: برای عملکرد کبد و کلیه
-
LDH: نشانگر غیر اختصاصی چرخه سلولی؛ در لنفوم برای پایش و پیش‌آگهی کمک‌کننده است.
-
معاینه بالینی: بررسی غدد، کبد/طحال، علائم B (تب، تعریق شبانه، کاهش وزن)
آزمایش‌های اختصاصی در CLL و لنفوم‌ها
-
بتا-۲ میکروگلوبولین (B2M): شاخص بار بیماری/پیش‌آگهی 【MedlinePlus†https://medlineplus.gov/lab-tests/beta-2-microglobulin-b2m-test/】.
-
ایمونوگلوبولین‌ها (IgG): شناسایی هیپوگاماگلوبولینمی برای پیشگیری از عفونت‌های مکرر.
-
فلوسایتومتری و تست‌های ژنتیکی: برای تعیین ویژگی‌های بیماری و در آستانه تغییر درمان.
-
تصویربرداری (CT/MRI/PET-CT): فقط در صورت علائم یا یافته‌های جدید.
پایش لنف‌اِدم (غیر بدخیم)
-
بیوایمپدانس اسپکتروسکوپی (BIS): تشخیص زودهنگام افزایش مایع لنفی
-
اندازه‌گیری‌های حجمی/محیط اندام: برای مقایسه طولانی‌مدت.
-
بازه زمانی پرخطر: تا ۳ سال پس از درمان سرطان
واکسیناسیون و پیشگیری از عفونت
-
واکسن‌های روتین (آنفلوانزا، پنوموکوک، کووید-۱۹) طبق برنامه ایمن‌سازی بزرگسالان
-
در بیماران CLL/لنفوم، زمان‌بندی واکسیناسیون باید با تیم درمانی هماهنگ شود.
علائم هشدار بین ویزیت‌ها
-
تب ماندگار، تعریق شبانه، کاهش وزن بی‌دلیل.
-
توده جدید یا بزرگ‌شونده در گردن/زیربغل/کشاله‌ران.
-
ضعف شدید، کبودی یا خونریزی (کاهش پلاکت).
-
تنگی‌نفس یا سرفه مداوم
نمونه برنامه مانیتورینگ (قابل تنظیم)
الف) CLL/لنفوم ایندولنت – «انتظار هوشیارانه»
-
هر ۳–۶ ماه: CBC، LDH و معاینه کامل.
-
بر اساس وضعیت: B2M، IgG، فلوسایتومتری یا تست ژنتیک.
-
تصویربرداری فقط در صورت علامت.
ب) لنف‌اِدم پس از درمان سرطان
-
خط پایه و سپس پیگیری با BIS یا اندازه‌گیری حجمی.
-
آموزش مراقبت پوست + هشدار درباره سلولیت
جمع‌بندی
-
در CLL/لنفوم: CBC، LDH، پنل متابولیک و معاینه پایه کار هستند؛ تست‌های اختصاصی بسته به وضعیت افزوده می‌شوند.
-
در لنف‌اِدم: BIS و اندازه‌گیری حجمی بهترین ابزار پایش هستند.
-
واکسیناسیون به‌روز و مراجعه فوری در صورت علائم هشدار بخش مهم مانیتورینگ طولانی‌مدت است.
منابع :
Mayo Clinic – Non-Hodgkin’s lymphoma: Diagnosis & treatment
CDC – Adult Immunization Schedule
No. 84
۰۴/۰۵