اندوکاردیت عفونی التهاب لایهٔ داخلی قلب و دریچه‌هاست که معمولاً بر اثر باکتری‌ها و گاه قارچ‌ها ایجاد می‌شود. تشخیص به‌موقع از نارسایی دریچه‌ای، سکته مغزی و مرگ‌ومیر جلوگیری می‌کند. در محور تشخیص، کشت خون برای شناسایی میکروب و اکوکاردیوگرافی برای یافتن وجتاسیون‌ها و عوارض دریچه‌ای قرار دارند.
چه زمانی باید به اندوکاردیت شک کنیم؟
علائم عمومی: تب ماندگار، لرز، تعریق شبانه، بی‌حالی
علائم قلبی/ریوی: سوفل جدید یا تشدیدیافته، درد قفسه سینه، تنگی‌نفس
عوامل خطر: دریچه مصنوعی یا آسیب‌دیده، نقص مادرزادی قلب، دیالیز، تزریق وریدی مواد، کاتتر ورید مرکزی، عفونت‌های پوستی یا دندانی اخیر
> در این شرایط، پزشک معمولاً کشت خون و اکوکاردیوگرافی را سریع درخواست می‌کند.
کشت خون: ستون طلایی تشخیص میکروبی
هدف
- شناسایی میکروب در جریان خون
- انتخاب آنتی‌بیوتیک مناسب
- کشت خون مثبت متوالی یکی از معیارهای اصلی تشخیصی (Duke) است .
نمونه‌گیری و زمان‌بندی
- معمولاً ۲ تا ۳ ست کشت از وریدهای جداگانه و قبل از شروع آنتی‌بیوتیک
- مصرف آنتی‌بیوتیک قبل از کشت می‌تواند نتیجه را منفی کاذب کند
- در بیماران خاص، مجموعه‌های سه‌تایی با فاصله کوتاه برای افزایش حساسیت توصیه می‌شود .
کیفیت نمونه
- هر ست شامل بطری هوازی و بی‌هوازی باشد
- حجم کافی و انتقال سریع به آزمایشگاه، از تجزیهٔ سموم و نتایج منفی کاذب جلوگیری می‌کند .
تکرار کشت
- پس از شروع درمان، تکرار هر ۴۸–۷۲ ساعت تا منفی شدن کشت‌ها برای پایش پاک‌سازی باکتریمی انجام می‌شود
- برداشت اصولی اولیه از اهمیت بیشتری نسبت به تعداد زیاد کشت‌های بعدی برخوردار است.
اندوکاردیت کشت‌منفی
دلایل شایع: مصرف آنتی‌بیوتیک پیش از کشت، میکروب‌های سخت‌کشت مانند Coxiella burnetii و Bartonella
راهکارها: سرولوژی اختصاصی و آزمون‌های مولکولی/PCR روی خون یا بافت دریچه
در جراحی دریچه: هیستوپاتولوژی و PCR روی بافت دریچه، حساس‌تر از کشت است و در اولویت قرار می‌گیرد
اکوکاردیوگرافی
نوع اکو ویژگی‌ها کاربرد
TTE (اکوی از روی قفسه سینه) غیرتهاجمی، در دسترس ارزیابی ساختار و عملکرد دریچه، شناسایی وجتاسیون اولیه
TEE (اکوی از راه مری) تصاویر شفاف‌تر، حساسیت بالاتر دریچه‌های مصنوعی، پروتزها، عوارض اطراف دریچه، زمانی که TTE منفی است اما شک بالینی بالا
اگر اولین اکو منفی باشد اما شک بالینی پابرجاست، تکرار TTE/TEE طی ۷–۱۰ روز توصیه می‌شود
تصویربرداری تکمیلی
در اندوکاردیت دریچه مصنوعی یا موارد مبهم، افزودن سی‌تی قلب (CCT) یا FDG-PET/CT حساسیت تشخیص و شناسایی عوارض را افزایش می‌دهد
آزمایش‌های پشتیبان
CBC، ESR/CRP: نشانگر التهاب و پایش پاسخ به درمان، اما تشخیصی قطعی نیستند
معیارهای Duke (اصلاح‌شده): ترکیبی از معیارهای بزرگ و کوچک برای تعیین «قطعی» یا «احتمالی» بودن اندوکاردیت
آماده‌سازی برای آزمایش
۱. تا حد امکان قبل از اولین دوز آنتی‌بیوتیک کشت دهید
۲. در صورت مصرف ملین یا داروهای مداخله‌گر، پزشک را مطلع کنید
۳. برای تعویض کاتتر یا نمونه‌گیری بافت/دریچه، با تیم درمان هماهنگ باشید
پرسش‌های متداول
۱. چند ست کشت خون لازم است؟
معمولاً ۲–۳ ست از محل‌های متفاوت قبل از آنتی‌بیوتیک توصیه می‌شود
۲. اگر کشت‌ها منفی شد، اندوکاردیت رد می‌شود؟
خیر؛ ممکن است به‌علت مصرف آنتی‌بیوتیک یا ارگانیسم‌های سخت‌کشت باشد. سرولوژی و PCR کمک‌کننده‌اند
۳. کدام اکو بهتر است: TTE یا TEE؟
TTE اولین قدم است؛ در شک بالینی بالا یا دریچه/دستگاه مصنوعی، TEE توصیه می‌شود. اگر منفی بود، تکرار طی ۷–۱۰ روز مناسب است
۴. آزمایش‌های التهابی برای تشخیص کافی‌اند؟
خیر، فقط التهاب را نشان می‌دهند؛ تشخیص بر پایه کشت خون و اکوکاردیوگرافی است
جمع‌بندی
کشت خون اصولی پیش از آنتی‌بیوتیک و اکوکاردیوگرافی (TEE در موارد پرخطر) ستون‌های اصلی تشخیص اندوکاردیت هستند
در کشت‌منفی‌ها: سرولوژی و PCR و بررسی بافت دریچه اولویت دارد
تصویربرداری پیشرفته (CCT/PET-CT) در پروتزها و موارد مبهم ارزش افزوده بالایی دارد
⚠️ این راهنما جایگزین ویزیت پزشکی نیست. در صورت تب ماندگار، تنگی‌نفس، درد قفسه سینه یا علائم سکته، فوراً به اورژانس مراجعه کنید
منابع
Mayo Clinic – Infective Endocarditis
CDC – Blood Cultures for Endocarditis
No. 92
۰۴/۰۵
