آمیلاز یک آنزیم گوارشی مهم است که عمدتاً توسط لوزالمعده و غدد بزاقی تولید می‌شود و در تجزیه نشاسته به قندهای ساده نقش دارد. سنجش سطح آمیلاز در خون یا ادرار به پزشکان کمک می‌کند تا عملکرد لوزالمعده و برخی اعضای دیگر بدن را ارزیابی کنند. تغییرات غیرطبیعی در سطح این آنزیم می‌تواند علامتی از شرایطی مانند پانکراتیت (التهاب لوزالمعده)، انسداد مجاری گوارشی یا مشکلات بزاقی باشد.
موارد کاربرد سنجش آمیلاز
تشخیص و پایش پانکراتیت حاد یا مزمن
– بررسی علل درد شکمی شدید و ناگهانی
– ارزیابی عملکرد لوزالمعده در بیماری‌های مزمن
– کمک به تشخیص مشکلات غدد بزاقی مانند التهاب یا انسداد مجرای بزاق
– پیگیری روند درمان پس از آسیب یا جراحی لوزالمعده
روش انجام آزمایش
– نمونه‌گیری معمولاً از خون وریدی انجام می‌شود و گاهی نمونه ادرار ۲۴ ساعته نیز درخواست می‌شود.
– نیازی به ناشتایی طولانی نیست، اما پزشک ممکن است توصیه کند پیش از آزمایش از مصرف برخی داروها خودداری کنید.
– آزمایش خون بلافاصله بعد از نمونه‌گیری به آزمایشگاه ارسال می‌شود تا نتیجه دقیق‌تر باشد.
رنج نرمال آمیلاز
مقادیر نرمال ممکن است بسته به روش آزمایش و آزمایشگاه متفاوت باشد، اما معمولاً برای بزرگسالان:
خون: حدود ۳۰ تا ۱۱۰ واحد در لیتر (U/L)
ادرار: کمتر از ۵۰۰۰ واحد در ۲۴ ساعت
تغییرات کم در سطح آمیلاز همیشه نشان‌دهنده بیماری نیست و باید با علائم بالینی تطبیق داده شود.
علل افزایش سطح آمیلاز
– پانکراتیت حاد یا مزمن
– انسداد مجرای پانکراس یا سنگ صفراوی
– التهاب کیسه صفرا (کوله‌سیستیت)
– پارگی یا انسداد روده
– التهاب یا انسداد مجاری بزاقی
– زخم معده سوراخ‌شده یا انسداد روده کوچک
علل کاهش سطح آمیلاز
– آسیب گسترده لوزالمعده و کاهش توانایی تولید آنزیم
– فیبروز کیستیک
– بیماری کبد پیشرفته
– پانکراتکتومی (برداشتن لوزالمعده)
عوامل مؤثر بر نتایج
– داروهایی مانند اپیوئیدها، قرص‌های ضدبارداری، آسپرین و برخی دیورتیک‌ها می‌توانند سطح آمیلاز را تغییر دهند.
– بارداری، مصرف الکل، و آسیب تروماتیک شکم نیز ممکن است نتایج را تحت تأثیر قرار دهند.
پرسش‌های پرتکرار (FAQ)
۱. آیا افزایش آمیلاز همیشه به معنای پانکراتیت است؟
خیر، بیماری‌های دیگر گوارشی یا بزاقی نیز می‌توانند موجب بالا رفتن سطح آمیلاز شوند.
۲. آیا نیاز به ناشتایی برای این آزمایش وجود دارد؟
معمولاً خیر، ولی بهتر است دستورهای پزشک یا آزمایشگاه را رعایت کنید.
۳. اگر نتیجه غیرعادی باشد، مرحله بعد چیست؟
پزشک ممکن است آزمایش‌های تکمیلی مانند لیپاز، تست‌های تصویربرداری یا ارزیابی عملکرد کبد و مجاری صفراوی را درخواست کند.
نتیجه‌گیری
سنجش آمیلاز یک تست مهم برای ارزیابی وضعیت لوزالمعده و برخی اختلالات گوارشی یا بزاقی است. تفسیر نتیجه این آزمایش باید با در نظر گرفتن علائم بیمار، شرح حال و سایر نتایج بالینی انجام شود. پیگیری به موقع و درمان اصلیِ علت تغییرات این آنزیم می‌تواند از بروز عوارض جدی جلوگیری کند.
منابع:
No.64
۰۴/۰۶