آزمایش آلبومین خون معمولاً برای بررسی وضعیت تغذیه‌ای یا عملکرد کبد استفاده می‌شود؛ اما آنچه بسیاری نمی‌دانند، این است که کاهش آلبومین می‌تواند علامتی از التهاب سیستمیک فعال باشد. همزمان، افزایش پروتئین‌های فاز حاد مانند CRP (پروتئین واکنشگر C) و SAA (آمیلوئید سرمی A)، نشانه‌ای از پاسخ التهابی حاد یا مزمن در بدن است. ارتباط بین افزایش CRP و SAA و آلبومین، تصویری دقیق از وضعیت تعادل متابولیک و التهابی بدن ارائه می‌دهد.
آلبومین؛ بیش از یک شاخص تغذیه‌ای
آلبومین اصلی‌ترین پروتئین پلاسماست که توسط سلول‌های کبد ساخته می‌شود و نقش‌هایی کلیدی دارد:
– تنظیم فشار انکوتیک و حفظ حجم خون
– انتقال هورمون‌ها، داروها و اسیدهای چرب
– تنظیم تعادل اسید و باز در خون
اما در شرایط التهاب یا استرس متابولیک، سنتز آلبومین کاهش می‌یابد. در واقع، بدن در فاز حاد ترجیح می‌دهد انرژی تولید پروتئین‌های ضدعفونی و ترمیمی (مانند CRP و SAA) را افزایش دهد، در حالی که تولید آلبومین سرکوب می‌شود. به همین دلیل، آلبومین به عنوان یک “پروتئین فاز منفی” شناخته می‌شود.
CRP و SAA؛ پیام‌رسان‌های التهاب حاد و مزمن
هر دو پروتئین CRP و SAA از گروه پروتئین‌های فاز حاد مثبت هستند که پس از تحریک کبد توسط سایتوکین‌هایی نظیر IL‑۶، IL‑۱β و TNF‑α تولید می‌شوند.
– CRP: افزایش سریع آن (تا چندصد برابر) طی ۶ تا ۱۲ ساعت پس از شروع التهاب رخ می‌دهد و در تشخیص و پیگیری عفونت یا التهاب مزمن بسیار کاربرد دارد.
– SAA: همزمان یا حتی زودتر از CRP بالا می‌رود و علاوه بر نقش در پاسخ ایمنی، اگر طولانی‌مدت بالا بماند، خطر آمیلوئیدوز ثانویه را افزایش می‌دهد.
در هر دو حالت، **کبد منابع خود را از تولید آلبومین به سمت ساخت این پروتئین‌های التهابی تغییر می‌دهد.
چرا آلبومین پایین با CRP/SAA بالا همراه است؟
۱. تغییر اولویت‌های متابولیک در کبد
در فاز التهاب، مسیرهای متابولیک به نفع تولید پروتئین‌های فاز حاد فعال می‌شوند. این تغییر باعث کاهش تولید آلبومین و بالا رفتن CRP/SAA به‌طور همزمان می‌شود.
۲. افزایش تجزیه آلبومین در بافت‌ها
التهاب مزمن با ترشح واسطه‌های اکسیدان باعث افزایش تخریب پروتئین‌ها، از جمله آلبومین، می‌شود.
۳. انتقال آلبومین به فضای بین‌سلولی
در شرایطی مانند شوک سپتیک، ادم یا واسکولیت، نفوذپذیری عروقی بالا می‌رود و آلبومین از پلاسما به بافت‌ها نشت می‌کند؛ در حالی که CRP و SAA همچنان در خون افزایش می‌یابند.
۴. نقش سوءتغذیه و سوءجذب
در بیماران مزمن، سوءتغذیه باعث تشدید کاهش آلبومین می‌شود و زمانی که با التهاب (CRP/SAA بالا) همراه گردد، خطرات بالینی نظیر افزایش مرگ‌ومیر در سپسیس یا بیماری‌های روماتولوژیک بیشتر می‌شود.
اهمیت بالینی ارتباط آلبومین و CRP/SAA
– پیش‌بینی شدت التهاب: نسبت CRP/آلبومین یکی از شاخص‌های دقیق برای ارزیابی شدت سپسیس و التهاب مزمن است.
– پایش درمان ضدالتهابی: کاهش تدریجی CRP همراه با افزایش آلبومین به‌ویژه در بیماران لوپوس یا آرتریت روماتوئید نشانه‌ای از پاسخ درمانی خوب است.
– پیش‌آگهی در بیماری‌های مزمن: در بیماران مبتلا به سرطان، بیماری مزمن کلیه یا نارسایی کبد، ترکیب آلبومین پایین و CRP/SAA بالا نشانه‌ی فعالیت التهابی بالا و پیش‌آگهی نامطلوب است.
چگونه می‌توان این تعادل را بازگرداند؟
- کنترل منبع التهاب: درمان علت اصلی افزایش CRP/SAA (عفونت، بیماری خودایمن یا بدخیمی).
- بهبود وضعیت تغذیه‌ای: دریافت کافی پروتئین و آنتی‌اکسیدان‌ها (ویتامین C، روی، سلنیوم).
- اصلاح عملکرد کبد: پرهیز از الکل و داروهای آسیب‌زا برای کبد.
- پایش منظم آزمایشگاهی: بررسی توأمان آلبومین، CRP، SAA و فاکتورهای کبدی، به‌ویژه در بیماران مزمن
پرسش‌های متداول
۱. آیا آلبومین پایین همیشه به معنی سوءتغذیه است؟
خیر. پایین بودن آلبومین می‌تواند حاصل التهاب، آسیب کبدی یا نشت مویرگی باشد، حتی اگر تغذیه فرد مناسب باشد.
۲. افزایش همزمان CRP و SAA چه خطری دارد؟
اگر این دو پروتئین برای مدت طولانی بالا بمانند، احتمال بروز آمیلوئیدوز ثانویه و تشدید التهاب مزمن وجود دارد.
۳. آیا تنظیم تغذیه می‌تواند سطح آلبومین را بالا ببرد؟
در غیاب التهاب فعال، بله؛ اما اگر التهاب پایدار وجود داشته باشد، ابتدا باید منبع آن درمان شود تا پاسخ مؤثری حاصل گردد.
جمع‌بندی
کاهش آلبومین و افزایش CRP/SAA دو روی یک سکه‌اند که هر دو حاصل تغییرات متابولیک ناشی از التهاب هستند.
وقتی بدن در وضعیت التهابی قرار می‌گیرد، منابع انرژی به سمت ساخت پروتئین‌های دفاعی هدایت می‌شوند و آلبومین قربانی این اولویت می‌شود. در نتیجه، تفسیر همزمان این شاخص‌ها از بالاترین ارزش بالینی در تشخیص، درمان و پیش‌آگهی برخوردار است.
منابع :
– [Serum Amyloid A (SAA) and Inflammation – LabTestsOnline]
– [Albumin Blood Test – MedlinePlus]
No 80
۰۴/۰۸