اسیداوریک محصول نهایی تجزیه پورینها است؛ موادی که در سلولهای بدن، غذاهای پروتئینی و برخی نوشیدنیها وجود دارند. این ماده از طریق کلیه و تا حدی کبد دفع میشود.
وقتی سطح اسیداوریک از مقدار طبیعی خارج میشود—چه افزایش و چه کاهش—میتواند نشانه تغییرات مهمی در عملکرد کلیه، وضعیت تغذیه، مصرف داروها، بیماریهای متابولیک، التهاب مزمن، نقرس یا سنگ کلیه باشد.
این مقاله نتیجه آخرین دادههای علمی معتبر است و برای عموم قابلفهم اما از نظر پزشکی دقیق است.
محدوده نرمال اسیداوریک
محدوده طبیعی بسته به آزمایشگاه متفاوت است، اما معمولاً:
- مردان: 3.۵ تا ۷.۲ mg/dL
- زنان: 2.۶ تا ۶ mg/dL
- کودکان: اغلب پایینتر از بزرگسالان
- سالمندان: ممکن است کمی پایینتر باشد بهدلیل کاهش توده عضلانی
دلایل افزایشاسیداوریک (هیپراوریسمی): ۱۰ علت اصلی
۱. کاهش عملکرد کلیه
مهمترین و شایعترین علت افزایش پایدار اسیداوریک.
وقتی کلیهها نتوانند اسیداوریک را دفع کنند، مقدار آن در خون بالا میرود.
۲. مصرف زیاد غذاهای پُرپورین
پورین بالا = تولید اسیداوریکبالا.
غذاهای رایج:
- گوشت قرمز و دلجگر
- میگو، صدف، ساردین
- حبوبات پرپروتئین
- گوشتهای فرآوریشده
۳. نوشیدنیهای شیرین و فروکتوز بالا
فروکتوز باعث افزایش تولیداسیداوریک در کبد میشود.
۴. چاقی و کبد چرب
چاقی با مقاومت به انسولین همراه است و دفع اسیداوریک را کاهش میدهد.
۵. نقرس (Gout)
افزایش مزمن اسیداوریک باعث رسوب کریستال در مفاصل و درد شدید میشود.
۶. کمآبی بدن
وقتی بدن آب کم دارد، کلیهها کمتر میتوانند اسیداوریک را دفع کنند.
۷. داروها
- مُدرها (هیدروکلروتیازید، فوروزماید)
- آسپرین دوز پایین
- داروهای شیمیدرمانی
- داروهای فشار خون خاص
۸. الکل (بهویژه آبجو)
آبجو هم پورین زیاد دارد، هم به کلیه فشار میآورد.
۹. بیماریهای خونی و سرطانهای با گردش سلولی بالا
تخریب زیاد سلولها → پورین زیاد → اسیداوریک زیاد.
۱۰. سندرم متابولیک و دیابت نوع ۲
این بیماریها دفع اسیداوریک را کاهش میدهند.
دلایل کاهش اسیداوریک (هیپواوریسمی): ۵ علت مهم
۱. بیماریهای شدید کبدی
کبد آسیبدیده ↓ تولید اسیداوریک ↓
۲. سوءتغذیه یا رژیم بسیار کمپروتئین
پورین کم = اسیداوریک کم.
۳. افزایش دفع کلیوی بیشازحد
در برخی بیماریهای ژنتیکی یا داروها دیده میشود.
۴. بارداری
بهویژه سهماهه اول، اسیداوریک به دلیل افزایش حجم خون پایین میآید.
۵. سندرمهای ژنتیکی نادر متابولیسم پورین
نادر اما ممکن.
تفسیر آزمایش: اسیداوریک بالا نشانه چیست؟
- بالا + درد مفاصل: احتمال نقرس
- بالا + کراتینین بالا: مشکل کلیوی
- بالا + تریگلیسیرید بالا/چاقی: سندرم متابولیک
- بالا بدون علائم: ممکن است ناشی از رژیم غذایی، داروها یا کمآبی باشد
راههای کاهش اسیداوریک بالا
۱. اصلاح تغذیه
- کاهش گوشت قرمز و دلجگر
- کاهش نوشابه، انرژیدرینک و شربتهای صنعتی
- کاهش الکل
- افزایش مصرف سبزیها، میوهها، غلات کامل
۲. نوشیدن آب کافی
یکی از سادهترین و مؤثرترین اقدامات.
۳. کاهش وزن اصولی
چاقی، اسیداوریکرا بالا میبرد.
۴. درمان دارویی (طبق دستور پزشک)
- آلوپورینول
- فبوکسوستات
- درمان حملات نقرس با NSAIDs یا کلشیسین
چگونه اسیداوریکپایین را افزایش دهیم؟
- بررسی وضعیت تغذیه و افزایش پروتئین
- ارزیابی عملکرد کبد
- بررسی داروهای مصرفی
- درمان بیماریهای زمینهای
سوالات پرتکرار
آیا اسیداوریکبالا همیشه به معنای نقرس است؟
خیر. بسیاری از افراد اسیداوریکبالا دارند اما هرگز نقرس نمیگیرند.
آیا اسیداوریکپایین خطرناک است؟
بهتنهایی نه، اما اگر ناشی از بیماری کبدی یا سوءتغذیه باشد باید بررسی شود.
بهترین زمان برای آزمایش اسیداوریک؟
صبح، ترجیحاً ناشتا.
منابع
Cleveland Clinic – Uric Acid
https://my.clevelandclinic.org/health/articles/uric-acid
CDC – Chronic Kidney Disease (ارتباط با دفع اسیداوریک)
https://www.cdc.gov/kidneydisease
No. 14
۰۴/۰۹