رتیکولوسیتها گلبولهای قرمز جوان هستند که تازه از مغز استخوان وارد جریان خون میشوند. آزمایش رتیکولوسیت نشان میدهد که مغز استخوان با چه سرعتی گلبول قرمز میسازد.
اگر مقدار رتیکو بالاتر یا پایینتر از حد طبیعی باشد، نشاندهندهٔ اختلال در تولید RBC یا افزایش نیاز بدن به خونسازی است. این تست برای تشخیص کمخونیها، همولیز، خونریزی، بیماریهای مغز استخوان و سلامت کلیه کاربرد حیاتی دارد.
محدوده طبیعی رتیکولوسیت
- درصدرتیکولوسیت: ۰.۵ تا ۲.۵٪
- تعداد مطلق: ۲۵٬۰۰۰ تا ۷۵٬۰۰۰ در هر میکرولیتر
علتهای افزایش رتیکولوسیت
۱. خونریزی (حاد یا مزمن)
- خونریزی گوارشی
- قاعدگیهای سنگین
- خونریزی بعد جراحی یا تروما
بدن برای جبران خون از دست رفته، تولید گلبول قرمز را افزایش میدهد.
۲. همولیز (تخریب RBC در بدن)
نشانهٔ کلاسیک افزایش رتیکولوسیت.
دلایل:
- کمبود G6PD
- تالاسمی
- کمخونی داسیشکل
- AIHA
- برخی داروها
- عفونتها
۳. درمان کمخونی فقر آهن
پس از مصرف آهن، رتیکولوسیت طی ۵–۱۰ روز بالا میرود. این حالت خوب است.
۴. درمان کمبود B12 و فولات
۵. هیپوکسی (کمبود اکسیژن)
در COPD، آسم شدید، مصرف سیگار یا زندگی در ارتفاع.
۶. بهبود مغز استخوان پس از شیمیدرمانی
علتهای کاهش رتیکولوسیت
۱. کمبود شدید آهن، B12 یا فولات (قبل از درمان)
مغز استخوان مواد اولیه کافی برای ساخت RBC ندارد.
۲. نارسایی مغز استخوان
- آپلاستیک آنمی
- MDS
- سرطانهای درگیرکننده مغز استخوان
- فیبروز مغز استخوان
۳. بیماریهای مزمن و التهابی
باعث سرکوب خونسازی میشوند.
۴. نارسایی کلیه (کاهش EPO)
۵. داروهای مهارکننده مغز استخوان
مثل شیمیدرمانی، آنتیبیوتیکهای خاص، داروهای روماتولوژی.
۶. کمکاری تیروئید
تفسیر رتیکولوسیت همراه سایر تستها
- رتیکولوسیتبالا + Hb پایین→ خونریزی یا همولیز
- رتیکولوسیتپایین + Hb پایین→ اختلال تولید RBC یا کمبودهای شدید
- رتیکولوسیتبالا + بیلیروبین بالا→ همولیز
- رتیکولوسیتپایین + کراتینین بالا→ کاهش تولید EPO
زمانهای خطرناک
- رتیکولوسیتپایین همراه با WBC و پلاکت پایین → احتمال نارسایی مغز استخوان
- رتیکولوسیتبسیار بالا + زردی + ادرار تیره → همولیز شدید
- کمخونی شدید با رتیکولوسیتپایین → فوری نیاز به بررسی
راه درمان رتیکولوسیت بالا یا پایین
اگر رتیکولوسیت بالا باشد:
- پیدا کردن منبع خونریزی
- درمان همولیز (کورتون، قطع دارو، درمان علت عفونی)
- ادامه درمان کمبود آهن/B12/فولات
- درمان بیماریهای ریوی و کمبود اکسیژن
- تزریق خون در موارد شدید
اگر رتیکولوسیت پایین باشد:
- مکمل آهن، B12 یا فولات
- تزریق EPO در بیماران کلیوی
- درمان بیماریهای التهابی/عفونی
- بررسی سرطانها و اختلالات مغز استخوان
- قطع داروهای سرکوبگر (در صورت امکان)
پرسشهای متداول
آیا رتیکولوسیت بالا همیشه خطرناک است؟
نه. در درمان کمخونی، یک نشانه مثبت است.
رتیکولوسیت چند روز بعد از درمان آهن بالا میرود؟
۵ تا ۱۰ روز.
کدام وضعیت از همه خطرناکتر است؟
کمخونی شدید + رتیکولوسیت پایین → احتمال نارسایی مغز استخوان.
خلاصه
رتیکولوسیتشاخص مهمی برای تشخیص کمخونی، همولیز، خونریزی و نارسایی مغز استخوان است. بالا بودن آن معمولاً به معنای افزایش تولید RBC و پایین بودن آن نشانه کاهش عملکرد مغز استخوان است.
درمان همیشه بر اساس علت اصلی انجام میشود و نه خودِ عدد آن
منابع :
Mayo Clinic – Reticulocyte Count
No. 40
۰۴/۰۹