آزمایش ANA یکی از رایجترین تستهای تشخیصی در بررسی بیماریهای خودایمنی است. بسیاری از افراد پس از مشاهده جواب ANA مثبت یا منفی دچار نگرانی یا سردرگمی میشوند، بهویژه زمانی که علائم مبهمی مثل خستگی، درد مفاصل یا ریزش مو دارند.
اما واقعیت این است که ANA مثبت همیشه به معنای بیماری نیست و ANA منفی نیز لزوماً همه بیماریهای خودایمنی را رد نمیکند.
در این مقاله، بهصورت علمی و قابل فهم بررسی میکنیم که علت مثبت یا منفی شدن ANA چیست، این آزمایش چه چیزی را نشان میدهد و چگونه باید آن را تفسیر کرد.
ANA چیست؟
ANA (آنتیبادی ضد هسته) گروهی از آنتیبادیها هستند که به اشتباه علیه هسته سلولهای بدن ساخته میشوند.
نکته کلیدی
وجود ANA نشاندهنده فعال شدن سیستم ایمنی علیه خود بدن است، اما بهتنهایی تشخیص قطعی هیچ بیماری خاصی محسوب نمیشود.
آزمایش ANA چه زمانی درخواست میشود؟
پزشک معمولاً ANA را در صورت وجود علائم زیر درخواست میکند:
- درد و التهاب مفاصل
- خستگی مزمن
- تبهای بیدلیل
- بثورات پوستی (بهویژه روی صورت)
- حساسیت به نور
- ریزش مو
- پدیده رینود (سرد و رنگپریده شدن انگشتان)
مثبت شدن ANA نشانه چیست؟
۱. بیماریهای خودایمنی (شایعترین علت)
ANA مثبت در بسیاری از بیماریهای خودایمنی دیده میشود، از جمله:
- لوپوس (SLE)
- سندرم شوگرن
- اسکلرودرمی
- میوزیتهای التهابی
- بیماری مختلط بافت همبند (MCTD)
در لوپوس، ANA در بیش از ۹۵٪ بیماران مثبت است.
۲. ANA مثبت در افراد سالم
نکته بسیار مهم:
- تا ۲۰٪ افراد سالم ممکن است ANA مثبت خفیف داشته باشند
- بهویژه در:
- سالمندان
- زنان
- افراد بدون علامت بالینی
✅ ANA مثبت خفیف بدون علامت معمولاً نیاز به درمان ندارد.
۳. عفونتها
برخی عفونتها میتوانند بهطور موقت ANA را مثبت کنند، مانند:
- هپاتیت ویروسی
- ویروس EBV
- HIV
- سل
۴. مصرف برخی داروها
داروهایی که میتوانند ANA را مثبت کنند:
- هیدرالازین
- پروکائینآمید
- ایزونیازید
- برخی داروهای ضدصرع
در این حالت ممکن است لوپوس دارویی ایجاد شود که اغلب با قطع دارو بهبود مییابد.
۵. سایر بیماریها
- بیماریهای تیروئید خودایمنی
- بیماریهای مزمن کبدی
- برخی سرطانها (نادر)
شدت مثبت بودن ANA چه اهمیتی دارد؟
نتیجه ANA معمولاً بهصورت تیتر (مثلاً ۱:۸۰، ۱:۱۶۰، ۱:۳۲۰) گزارش میشود.
- تیتر پایین (۱:۴۰ یا ۱:۸۰):شایع و اغلب بیاهمیت بالینی
- تیتر بالا (≥۱:۱۶۰):احتمال بیشتر بیماری خودایمنی (در صورت وجود علائم)
منفی شدن ANA نشانه چیست؟
۱. عدم وجود بیماری خودایمنی فعال
در اغلب موارد، ANA منفی یعنی:
- احتمال لوپوس و برخی بیماریهای خودایمنی کم است
- بهویژه اگر بیمار علائم بالینی مشخص نداشته باشد
۲. برخی بیماریهای خودایمنی با ANA منفی
نکته مهم:
ANA منفی همه بیماریها را رد نمیکند، از جمله:
- آرتریت روماتوئید
- واسکولیتها
- اسکلرودرمی اولیه در مراحل ابتدایی
- لوپوس نادر با ANA منفی (کمتر از ۵٪)
۳. مصرف داروهای سرکوب ایمنی
- کورتونها
- داروهای ایمونوساپرسیو
این داروها میتوانند ANA را کاذباً منفی کنند.
چه زمانی ANA مثبت یا منفی مهم است؟
ANA زمانی اهمیت بالینی واقعی دارد که:
- همراه با علائم بالینی واضح باشد
- با آزمایشهای تکمیلی همراه شود (anti-dsDNA، ENA، RF، C3/C4)
- توسط روماتولوژیست یا پزشک متخصص تفسیر شود
سؤالات متداول (FAQ)
ANA مثبت یعنی حتماً لوپوس دارم؟
خیر. ANA فقط یک تست غربالگری است و بهتنهایی تشخیصدهنده نیست.
ANA منفی یعنی کاملاً سالم هستم؟
معمولاً بله، اما در صورت علائم قوی، بررسیهای بیشتر لازم است.
آیا ANA مثبت نیاز به درمان دارد؟
خیر؛ درمان بر اساس بیماری زمینهای و علائم انجام میشود، نه صرفاً عدد آزمایش.
جمعبندی
ANA مثبت میتواند نشانه بیماری خودایمنی، اثر دارو، عفونت یا حتی یک یافته طبیعی باشد. ANA منفی اغلب احتمال بیماریهای شدید خودایمنی را کاهش میدهد، اما همیشه ردکننده نیست.
تفسیر صحیح ANA فقط در کنار علائم بالینی، تیتر، الگوی آزمایش و تستهای تکمیلی امکانپذیر است. برای جلوگیری از تشخیص اشتباه و نگرانی بیمورد، حتماً نتایج ANA را با پزشک متخصص مطرح کنید.
منابع
.clevelandclinic.org/health/diagnostics
labtestsonline.org/tests/antinuclear-antibody-ana