فیبروز قلبی یکی از فرآیندهای پاتولوژیک مهم در بیماری‌های قلبی-عروقی است که می‌تواند منجر به کاهش عملکرد عضله قلب، نارسایی قلبی و افزایش خطر مرگ‌ومیر شود. این وضعیت با تجمع بیش از حد بافت فیبروزه (کلاژن) در عضله قلب مشخص می‌شود. پیشرفت‌های علمی نشان داده‌اند که برخی هورمون‌ها و بیومارکرها نقش کلیدی در شناسایی و پایش فیبروز قلبی دارند. یکی از شاخص‌ترین آنها ST2 است که به‌عنوان نشانگر زیستی نوین در ارزیابی بیماران قلبی مطرح شده است.
بیومارکر ST2 چیست؟
– ST2 یک پروتئین محلول وابسته به مسیر سیگنال‌دهی IL-33/ST2 است.
– در پاسخ به کشش یا آسیب عضله قلب، سطح ST2 در خون افزایش می‌یابد.
– نقش اصلی آن در پیش‌بینی شدت بیماری، خطر پیشرفت نارسایی قلبی و فیبروز میوکارد شناخته شده است.
– ST2 کمتر تحت تأثیر عوامل خارج قلبی مانند عملکرد کلیه یا سن قرار می‌گیرد، بنابراین اعتبار تشخیصی بالایی دارد.
چرا ST2 در فیبروز قلبی اهمیت دارد؟
– تشخیص زودهنگام: سطوح بالای ST2 نشان‌دهنده فعال بودن فرآیند التهاب و فیبروز در قلب است.
– پیش‌بینی پیش‌آگهی: در بیماران مبتلا به نارسایی قلبی، افزایش ST2 با مرگ‌ومیر بیشتر مرتبط است.
– پایش درمان: تغییرات ST2 به پزشکان کمک می‌کند تا میزان پاسخ بیمار به درمان‌های ضد‌فیبروز یا ضد‌نارسایی را بررسی کنند.
هورمون‌ها و سایر نشانگرهای مرتبط با فیبروز قلبی
۱. گالکتین-۳ (Galectin-3)
– مارکر فیبروز و التهاب، با نقش در فعالیت فیبروبلاست‌ها و تولید کلاژن.
– سطوح بالا با خطر فیبروز پیشرفته و نارسایی قلبی مرتبط است.
۲. بی‌ان‌پی (BNP) و NT-proBNP
– هورمون‌های پپتیدی ترشح شده از قلب در پاسخ به کشش دیواره بطن‌ها.
– گرچه نشانگر مستقیم فیبروز نیستند، اما افزایش آنها اغلب با تغییرات ساختاری و عملکردی قلب همراه است.
۳. هورمون‌های تیروئیدی
– اختلال در سطح T3/T4 ممکن است روند فیبروز را تحت‌تأثیر قرار دهد، به‌خصوص در بیماران با کم‌کاری تیروئید مزمن.
۴. هورمون آلدوسترون
– نقش مهم در ایجاد فیبروز از طریق فعال‌سازی مسیرهای التهابی و افزایش رسوب کلاژن در میوکارد.
– درمان با آنتاگونیست‌های آلدوسترون (مانند اسپیرونولاکتون) می‌تواند پیشرفت فیبروز را کاهش دهد.
تست ST2 و تفسیر نتایج
– انجام آزمایش ST2 در بیماران با نارسایی قلبی مزمن یا حاد توصیه می‌شود.
– سطح ≥ ۳۵ نانوگرم/میلی‌لیتر معمولاً نشانگر خطر بالاتر پیشرفت بیماری و فیبروز شدید است (مقادیر دقیق به پروتکل آزمایشگاه بستگی دارد).
– نتیجه باید همراه با سایر یافته‌های بالینی و مارکرها (BNP، اکوکاردیوگرافی) تفسیر شود.
راهکارهای کاهش پیشرفت فیبروز قلبی
– کنترل فشار خون و دیابت
– مصرف داروهای ضد‌فیبروز مانند مهارکننده‌های سیستم رنین-آنژیوتانسین (ACEIs، ARBs)
– رعایت رژیم غذایی کم‌نمک و سرشار از آنتی‌اکسیدان‌ها
– فعالیت بدنی مناسب با نظر پزشک
– پایش منظم مارکرهای زیستی مانند ST2 و گالکتین-۳ برای ارزیابی پاسخ به درمان
پرسش‌های متداول
۱. آیا ST2 تنها مارکر فیبروز قلبی است؟
خیر، ST2 یکی از مهم‌ترین مارکرهاست، اما گالکتین-۳ و سایر نشانگرها نیز می‌توانند اطلاعات مکملی ارائه دهند.
۲. آیا بالا بودن ST2 حتماً به معنای نیاز به تغییر درمان است؟
بالا بودن ST2 نشان‌دهنده فعال بودن فرآیند فیبروز است و باید در کنار علائم بالینی و سایر آزمایش‌ها بررسی شود.
۳. آیا می‌توان با اصلاح سبک زندگی سطح ST2 را کاهش داد؟
اصلاح عوامل خطر قلبی، کنترل فشار خون و مصرف داروهای مناسب می‌تواند اثر مثبت بر کاهش پیشرفت فیبروز داشته باشد، اما مکانیسم دقیق کاهش ST2 نیاز به درمان هدفمند دارد.
خلاصه
فیبروز قلبی یک فرآیند مزمن و پیش‌رونده است که با اختلال عملکرد قلب و افزایش خطر مرگ همراه می‌باشد. استفاده از بیومارکرهایی مانند ST2 و **گالکتین-۳** نقش مهمی در تشخیص زودهنگام، پیش‌بینی پیش‌آگهی و پایش پاسخ به درمان دارند. رویکرد چندجانبه شامل پایش منظم، کنترل عوامل خطر و درمان هدفمند می‌تواند روند بیماری را کند کرده و کیفیت زندگی بیماران را افزایش دهد.
منابع :
– Cleveland Clinic – Heart Fibrosis and Biomarker Testing
– MedlinePlus – Heart Failure and Laboratory Tests
No.20
۰۴/۰۷
