آنزیم AST یا Aspartate Aminotransferase یکی از آنزیمهای کلیدی کبد و عضلات است که در بسیاری از بافتهای بدن حضور دارد؛ از جمله کبد، قلب، عضلات اسکلتی، کلیه و حتی مغز. افزایش یا کاهش غیرطبیعیAST میتواند نشانهای از التهاب، آسیب سلولی یا برخی بیماریهای متابولیک باشد.
در این مقاله، بر اساس جدیدترین اطلاعات معتبر از منابع جهانی مانند Mayo Clinic و CDC علل بالا یا پایین بودنAST را بهصورت دقیق، علمی و در عین حال قابلفهم توضیح میدهیم.
AST نرمال چقدر است؟
بازه نرمالAST بسته به آزمایشگاه متفاوت است، اما معمولاً بین ۱۰ تا ۴۰ واحد در لیتر گزارش میشود.
تفسیر دقیق آن همیشه باید همراه با ALT و سایر تستهای عملکرد کبدی انجام شود.
AST بالا نشانه چیست؟ ۷ علت مهم افزایشAST
بالا بودن AST معمولاً به معنی آسیب سلولی در عضوهایی است که این آنزیم در آنها وجود دارد، بهویژه کبد و عضله.
۱. بیماریها و التهابهای کبدی
- هپاتیت ویروسی (A، B، C)
- هپاتیت الکلی
- کبد چرب غیرالکلی (NAFLD)
- سیروز
- مسمومیت دارویی (مثلاً استامینوفن زیاد)
۲. مصرف الکل
الکل یکی از شایعترین دلایل افزایش AST است و معمولاً نسبت AST/ALT > 2 میتواند نشانه آسیب الکلی باشد.
۳. آسیب عضلانی یا ورزش سنگین
AST در بافت عضله فراوان است. بنابراین:
- ورزش بسیار شدید
- التهاب عضلانی (میوزیت)
- تروما یا تصادف
همگی میتوانند AST را بالا ببرند.
۴. بیماریهای قلبی
در حمله قلبی یا التهاب قلبی (میوکاردیت)، AST افزایش پیدا میکند؛ گرچه امروزه برای تشخیص دقیق از تستهای قلبی جدیدتر استفاده میشود.
۵. مشکلات صفراوی
- سنگ صفرا
- انسداد مجاری صفراوی
- التهاب صفراوی
این وضعیتها میتواند باعث التهاب کبد و بالا رفتنAST شود.
۶. برخی داروها
داروهای زیر ممکن است ASTرا افزایش دهند:
- استاتینها
- داروهای ضدتشنج
- آنتیبیوتیکها (بعضی از انواع)
- داروهای ضدقارچ
اگر AST چند برابر بالا باشد، پزشک معمولاً دارو را قطع یا جایگزین میکند.
۷. نارسایی کبد یا نکروز سلولی
وقتی سلولهای کبدی شدیداً آسیب ببینند، مقدار زیادی AST وارد خون میشود.
AST پایین نشانه چیست؟ ۵ علت مهم کاهش AST
برخلاف تصور عموم، پایینی ASTهم میتواند معنا داشته باشد.
AST خیلی پایین معمولاً خطرناک نیست اما ممکن است نشانه مشکلات غذایی یا شرایط خاص باشد.
۱. کمبود شدید ویتامین B6
AST برای کارکرد خود به ویتامین B6 نیاز دارد. کمبود این ویتامین (مثلاً در سوءتغذیه یا رژیمهای بسیار نامتعادل) باعث کاهش AST میشود.
۲. بارداری
به دلیل تغییرات هورمونی و افزایش حجم خون، ASTممکن است کمی کاهش یابد.
۳. نارسایی کلیه (در مراحل پیشرفته)
در برخی بیماران کلیوی سطحAST کمتر از حد طبیعی گزارش میشود.
۴. ضعف عمومی، سوءتغذیه یا تحلیل عضلانی
چون بخش زیادی ازAST در عضله است، کاهش توده عضلانی میتواند مقدار آن را پایین بیاورد.
۵. مصرف برخی داروها
بعضی داروها بر فعالیت آنزیمها اثر گذاشته و ممکن است AST را کمی کاهش دهند، اگرچه این حالت کمتر شایع است.
AST بالا خطرناک است؟ چه زمانی باید نگران شد؟
موارد زیر نیاز به بررسی سریع توسط پزشک دارند:
- افزایشAST بیش از ۳ برابر حد نرمال
- علائم کبدی (زردی، خستگی شدید، درد پهلو، ادرار تیره)
- مصرف داروهای بالقوه آسیبرسان به کبد
- مصرف الکل
- افزایش همزمانAST و ALT
چطور ASTرا به مقدار طبیعی برگردانیم؟
- کاهش وزن و درمان کبد چرب
- قطع الکل
- تنظیم داروها تحت نظر پزشک
- درمان بیماریهای زمینهای
- رژیم غذایی سالم (میوه، سبزی، غلات کامل)
- ورزش منظم و کنترلشده (نه بسیار سنگین)
- مدیریت دیابت و چربی خون
پرسشهای متداول (FAQ)
۱. آیا ASTبالا همیشه به معنی بیماری کبد است؟
نه. آسیب عضله، قلب یا حتی ورزش سنگین هم میتواندAST را بالا ببرد. تفسیر آن باید همراه با ALT انجام شود.
۲. آیا ASTپایین نگرانکننده است؟
معمولاً خیر، اما اگر همراه با سوءتغذیه یا ضعف شدید باشد باید بررسی شود.
۳. آیا استرس یا اضطراب ASTرا بالا میبرد؟
استرس بهتنهاییAST را بالا نمیبرد، اما ممکن است با افزایش فشار خون یا مشکلات گوارشی غیرمستقیم اثر بگذارد.
منابع:
- Mayo Clinic – Liver function testshttps://www.mayoclinic.org/tests-procedures/liver-function-tests
- CDC – Chronic liver disease informationhttps://www.cdc.gov/hepatitis
NO. 7
۰۴/۰۹