CA 72-4 که به‌طور کامل Cancer Antigen 72-4 نامیده می‌شود، یک گلیکوپروتئین توموری است که در برخی از سرطان‌ها به‌ویژه سرطان معده و برخی انواع سرطان تخمدان به مقدار زیادی تولید می‌شود. این ماده در خون قابل اندازه‌گیری است و می‌تواند در پایش درمان، بررسی عود بیماری و ترکیب با سایر مارکرها برای افتراق تومورها به کار رود.
CA 72-4 چیست و چه کاربردی دارد؟
CA 72-4 در واقع یکی از زیرگروه‌های آنتی‌ژن‌های سطحی مشتق‌شده از پروتئین‌های موسینی است که در سلول‌های بدخیم دستگاه گوارش به‌ویژه در آدنوکارسینوم‌های معده و گاهی تخمدان به‌شدت بیان می‌شود. در این بیماران، بخشی از این پروتئین‌ها وارد جریان خون شده و با آزمایش‌های تخصصی قابل تشخیص می‌گردد.
افزایش سطح این مارکر اغلب به‌معنای فعالیت تومور یا عدم پاسخ کامل به درمان است. به همین دلیل، کاربرد اصلی آن در پایش روند درمان و بررسی احتمال عود سرطان پس از جراحی یا شیمی‌درمانی است. اگر سطح آن پس از درمان کاهش یابد، معمولاً نشانه‌ی پاسخ مناسب بیمار به درمان تلقی می‌شود.
در چه مواردی از CA 72-4 استفاده می‌شود؟
در سرطان معده، CA 72-4 یکی از شناخته‌شده‌ترین مارکرهای خونی است. سطح آن در درصد زیادی از بیماران با آدنوکارسینوم معده بالا می‌رود. اندازه‌گیری سریالی این مارکر می‌تواند به پزشک کمک کند تا اثربخشی درمان را ارزیابی کرده و در صورت لزوم، تغییرات لازم در روند درمان را اعمال کند.
در برخی انواع خاص از سرطان تخمدان (غیرسروز)، این مارکر نسبت به CA 125 حساس‌تر عمل می‌کند. همچنین در کنار مارکرهایی مانند CEA و CA 19-9 می‌توان از آن برای بهبود دقت در تشخیص تومورهای گوارشی یا افتراق توده‌های مشکوک بهره گرفت.
تفسیر نتایج و محدوده نرمال
| سطح CA 72-4 (U/mL) | تفسیر احتمالی |
|---|---|
| < 6.9 | در محدوده طبیعی، در اغلب افراد سالم |
| ۷ تا ۱۰۰ | افزایش خفیف؛ ممکن است در التهاب یا بیماری خوش‌خیم هم دیده شود |
| > 100 | مظنون به سرطان فعال معده یا تخمدان؛ نیاز به ارزیابی بالینی بیشتر |
افزایش سطح این تومور مارکر می‌تواند نشانه‌ای از سرطان معده پیشرفته، عود بیماری پس از درمان، یا پیشرفت تومورهای تخمدان باشد. با این حال، در شرایط غیرسرطانی مانند زخم معده، سیروز کبدی یا بیماری‌های التهابی دستگاه گوارش نیز ممکن است افزایش کاذب دیده شود.
نکات مهم در تفسیر تست
تفسیر نتیجه CA 72-4 باید همواره همراه با معاینه بالینی، تصویربرداری پزشکی (مانند آندوسکوپی، سونوگرافی یا CT scan) و در صورت لزوم، سایر مارکرهای توموری انجام شود. برای انجام این آزمایش، معمولاً نیاز به ناشتایی نیست. مصرف برخی داروها یا بیماری‌های زمینه‌ای ممکن است باعث نوسان سطح این مارکر شود.
محدودیت‌های آزمایش
این تست برای غربالگری عمومی سرطان توصیه نمی‌شود. برخی بیماران مبتلا به سرطان، ممکن است با وجود بیماری فعال، سطح نرمال CA 72-4 داشته باشند. از سوی دیگر، در برخی افراد سالم یا با بیماری‌های غیرسرطانی، سطح آن ممکن است به‌طور کاذب افزایش یابد. بنابراین، این مارکر به‌تنهایی نمی‌تواند ابزار تشخیصی قطعی باشد، بلکه باید در کنار سایر شواهد بالینی مورد استفاده قرار گیرد.
نتیجه‌گیری
CA 72-4 یک مارکر توموری ارزشمند در مدیریت سرطان‌های گوارشی به‌ویژه سرطان معده است. با اندازه‌گیری مکرر آن در طول درمان، می‌توان اثربخشی شیمی‌درمانی یا جراحی را ارزیابی کرده و در مواردی، بازگشت بیماری را پیش از علائم بالینی شناسایی کرد. استفاده هدفمند از این تست، در کنار سایر تست های تشخیصی، می‌تواند به تصمیم‌گیری درمانی دقیق‌تر کمک کند. البته همچنان تأکید می‌شود که این آزمایش برای تشخیص اولیه یا غربالگری عمومی مناسب نیست و تفسیر آن باید توسط پزشک متخصص انجام شود.
منابع :
PubMed – Diagnostic Value of Serum CA 72-4 in Gastric Cancer
National Cancer Institute – Tumor Markers
No. 117
۰۴/۰۲