کراتین فسفوکیناز یا CPK یک آنزیم مهم در سلول‌های عضلانی اسکلتی، قلب و مغز است که نقش آن در تولید و ذخیره انرژی حیاتی می‌باشد. وقتی سلول‌های عضلانی یا قلبی آسیب می‌بینند، سطح این آنزیم در خون بالا می‌رود. آزمایش CPK یکی ازتست های حیاتی برای تشخیص و پایش آسیب‌های عضلانی، حمله قلبی و برخی بیماری‌های عصبی-عضلانی است. آشنایی با این آزمایش به بیماران و پزشکان کمک می‌کند تا علت بروز علائم مانند درد عضلانی یا ضعف را بهتر شناسایی کنند.
CPK چیست؟
CPK آنزیمی است که به سلول‌ها کمک می‌کند انرژی شیمیایی (ATP) را به شکل قابل استفاده در عضلات ذخیره و مصرف کنند. سه فرم اصلی CPK در بدن وجود دارد:
- CPK-MM: عمدتاً در عضلات اسکلتی
- CPK-MB: در عضله قلب
- CPK-BB: در مغز و برخی بافت‌های دیگر
چرا آزمایش CPK انجام می‌شود؟
پزشک ممکن است این آزمایش را برای اهداف زیر درخواست کند:
– تشخیص حمله قلبی (در کنار سایر تست‌ها مانند تروپونین)
– شناسایی آسیب یا التهاب عضلات اسکلتی
– پایش بیماری‌های عضلانی-عصبی مزمن (مانند دیستروفی عضلانی)
– بررسی اثرات داروهای خاص که ممکن است به عضلات آسیب برسانند (مانند استاتین‌ها)
شرایطی که موجب افزایش سطح CPK می‌شوند
– آسیب قلبی: حمله قلبی یا التهاب عضله قلب (میوکاردیت)
– آسیب عضلات اسکلتی: صدمات، جراحی، ورزش شدید
– بیماری‌های عضلانی: دیستروفی عضلانی، میوزیت
– شرایط دیگر:
– کم‌کاری تیروئید
– مصرف الکل
– تشنج یا سکته مغزی
– رابدومیولیز (تخریب شدید عضلات)
آمادگی قبل از آزمایش
– در اغلب موارد نیاز به ناشتایی نیست.
– پزشک ممکن است توصیه کند از ورزش شدید ۲۴ ساعت قبل از آزمایش خودداری کنید.
– اطلاع به پزشک درباره داروها یا مکمل‌هایی که مصرف می‌کنید برای تفسیر صحیح نتایج ضروری است.
تفسیر نتایج آزمایش CPK
- CPK بالا: نشان‌دهنده آسیب یا التهاب عضلات یا قلب
- CPK طبیعی: عدم وجود شواهد آزمایشگاهی از آسیب فعال
- CPK بسیار بالا: اغلب نیاز به بررسی فوری علت دارد، به‌ویژه برای پیشگیری از آسیب کلیه در رابدومیولیز
معمولاً برای افتراق منبع افزایش CPK، آنالیز ایزوآنزیم‌ها (CPK-MB، CPK-MM، CPK-BB) انجام می‌شود.
ارتباط با سایر آزمایش‌ها
برای تشخیص دقیق، آزمایش CPK در کنار تست‌هایی مانند:
– تروپونین قلبی
– بیوپسی عضله
– آزمایش عملکرد تیروئید
– آزمایش‌های الکترولیت و عملکرد کلیه
بررسی می‌شود.
پرسش‌های متداول
۱. آیا ورزش می‌تواند باعث بالا رفتن کراتین فسفوکیناز شود؟
بله، فعالیت شدید می‌تواند به‌طور موقت سطح کراتین فسفوکیناز را بالا ببرد.
۲. آیا کراتین فسفوکیناز بالا همیشه به معنای بیماری قلبی است؟
خیر، افزایش کراتین فسفوکیناز می‌تواند ناشی از آسیب عضلات اسکلتی یا سایر شرایط غیر قلبی باشد.
۳. چه زمانی باید بعد از بالا بودن کراتین فسفوکیناز نگران شد؟
اگر سطح بسیار بالا باشد یا همراه با علائم مانند درد قفسه سینه، ضعف شدید یا تیره شدن ادرار باشد، باید فوراً به پزشک مراجعه کرد.
خلاصه
آزمایش کراتین فسفوکیناز (CPK) یک تست تشخیصی ارزشمند برای شناسایی و پایش آسیب‌های عضلانی و قلبی است. این آزمایش به‌ویژه در اورژانس‌های قلبی، بیماری‌های عضلانی مزمن و پایش اثرات داروها اهمیت دارد. تفسیر دقیق نتایج باید با توجه به سابقه پزشکی، معاینه بالینی و سایر آزمایش‌ها انجام شود تا علت اصلی افزایش این آنزیم مشخص گردد.
منبع :
– LabTestsOnline – Creatine Kinase Overview
No.15
۰۴/۰۷
