اینترلوکین ۶ یا IL-6 پروتئینی مهم از خانواده سیتوکین‌هاست که توسط سلول‌های مختلف بدن تولید می‌شود و در تنظیم و هدایت پاسخ‌های ایمنی نقش اساسی دارد. این ماده در شرایط التهاب، عفونت، بیماری‌های خودایمنی، برخی انواع سرطان و حتی بیماری‌های قلبی–عروقی افزایش می‌یابد. آزمایش IL-6 به پزشکان کمک می‌کند تا شدت و ماهیت فرآیندهای التهابی را بهتر ارزیابی و درمان را هدفمندتر انتخاب کنند.
وظایف و نقش IL-6 در بدن
– تنظیم و هدایت سیستم ایمنی: کمک به بلوغ سلول‌های B برای تولید آنتی‌بادی‌ها و فعال‌سازی سایر سلول‌های ایمنی.
– محرک التهاب حاد: تحریک تولید پروتئین‌های فاز حاد مانند CRP در پاسخ به التهاب.
– تأثیر در سیستم‌های مختلف بدن: تنظیم دمای بدن، مشارکت در سلامت استخوان‌ها و عملکرد مغز.
– نقش دوگانه: اگرچه IL-6 بیشتر خاصیت پیش‌التهابی دارد، در برخی شرایط نیز اثرات ضدالتهابی نشان می‌دهد.
موارد کاربربالینی آزمایش IL-6
آزمایش IL-6 به‌طور روتین درخواست نمی‌شود، اما در شرایط زیر ارزشمند است:
– بیماری‌های خودایمنی: مانند روماتوئید آرتریت، لوپوس.
– عفونت‌های سیستمیک و سپسیس: تشخیص و پایش شدت بیماری.
– بیماری‌های مزمن : دیابت، سکته مغزی، بیماری‌های قلبی–عروقی.
– ارزیابی شدت کووید-۱۹ : در طوفان سیتوکینی، سطح بالای IL-6 نشان‌دهنده التهاب کنترل‌نشده است و ممکن است درمان با داروهای مهارکننده گیرنده IL-6 مانند توکیلیزوماب مد نظر قرار گیرد.
– برخی سرطان‌ها: به‌ویژه آن‌هایی که با التهاب مزمن همراه هستند.
نحوه انجام آزمایش
– نمونه‌گیری: خون وریدی از بازوی بیمار.
– آماده‌سازی: نیاز به آمادگی خاص قبل از آزمایش نیست.
– زمان آماده شدن نتیجه: این تست در همه آزمایشگاه‌ها انجام نمی‌شود و اغلب نمونه به آزمایشگاه مرجع ارسال می‌شود، بنابراین پاسخ ممکن است از چند روز تا یک هفته طول بکشد.
تفسیر نتایج
سطح نرمال: معمولاً قابل‌تشخیص نیست یا در سطح بسیار پایین وجود دارد.
سطح بالا: ممکن است بیانگر یکی از شرایط زیر باشد:
– التهاب و بیماری‌های خودایمنی
– عفونت‌ها و سپسیس
– برخی سرطان‌ها
– بیماری‌های قلبی–عروقی و سکته مغزی
– واکنش‌های التهابی شدید مانند طوفان سیتوکینی در کووید-۱۹
مهارکننده‌های IL-6 در درمان
داروهایی مانند توکیلیزوماب و ساریلوماب با مهار گیرنده IL-6 می‌توانند التهاب را کاهش دهند. این داروها سال‌هاست در بیماری‌هایی مانند آرتریت روماتوئید استفاده می‌شوند و در دوران همه‌گیری کووید-۱۹ نیز برای برخی بیماران مورد بررسی و استفاده قرار گرفته‌اند. با این حال، نتایج کارآزمایی‌های بزرگ نشان داده که اثربخشی آن‌ها در همه بیماران یکسان نیست و انتخاب بیمار باید با دقت انجام شود.
نکات مهم
– IL-6 یک آزمایش مکمل است و نباید به‌تنهایی معیار تشخیص یا رد بیماری باشد.
– روش‌های رایج‌تر مانند CRP همچنان اولین انتخاب در بررسی التهاب هستند، اما IL-6 در موارد خاص می‌تواند اطلاعات عمیق‌تری ارائه دهد.
– کاهش سطح IL-6 معمولاً با کنترل بیماری زمینه‌ای و کاهش التهاب انجام می‌شود و شواهد علمی کافی برای کاهش مستقیم آن با تغییر سبک زندگی وجود ندارد.
پرسش‌های متداول
۱. آیا آزمایش IL-6 فقط در خون انجام می‌شود؟
خیر، در برخی موارد می‌توان آن را در مایعات دیگری مانند مایع مفصلی یا مایع مغزی–نخاعی هم اندازه‌گیری کرد.
۲. آیا سطح بالای IL-6 خطرناک است؟
بستگی به علت زمینه‌ای دارد. در برخی شرایط نشان‌دهنده یک بیماری حاد و جدی است و در برخی دیگر ممکن است بخشی از یک روند التهابی محدود باشد.
۳. چرا پزشک من این آزمایش را درخواست کرده است؟
احتمالاً برای ارزیابی دقیق‌تر شدت التهاب یا کمک به تصمیم‌گیری درمان در بیماری‌های خاص.
جمع‌بندی
آزمایش اینترلوکین ۶ (IL-6) تستی تخصصی برای بررسی فرآیندهای التهابی و ایمنی در بدن است. هرچند کاربرد روتین ندارد، اما در برخی شرایط ویژه می‌تواند نقش تعیین‌کننده‌ای در تشخیص و برنامه‌ریزی درمان داشته باشد. تفسیر نتایج این آزمایش نیازمند دانش تخصصی و بررسی جامع وضعیت بیمار است.
منابع :
– [LabTestsOnline – Interleukin-6 (IL-6)]
– [Cleveland Clinic – IL-6 Targeting in COVID-19 Treatment]
No.97
۰۴/۰۶