زردی نوزاد یا یرقان نوزادی یکی از شایع‌ترین مشکلات روزهای اول پس از تولد است. این وضعیت به دلیل افزایش سطح بیلی‌روبین در خون نوزاد ایجاد می‌شود و اغلب با زرد شدن پوست و چشم‌ها بروز می‌کند. برای تشخیص شدت زردی و تعیین نیاز به درمان‌هایی مانند فتوتراپی (نوردرمانی)، پزشکان از آزمایش بیلی‌روبین استفاده می‌کنند.
بیلی‌روبین چیست و چرا در نوزادان بالا می‌رود؟
بیلی‌روبین ماده‌ای زردرنگ است که در فرآیند تجزیه گلبول‌های قرمز تولید می‌شود. در نوزادان، به‌خصوص در روزهای اول تولد، سطح بیلی‌روبین ممکن است افزایش یابد زیرا:
-
کبد نوزاد هنوز کامل تکامل نیافته و نمی‌تواند بیلی‌روبین را به‌طور مؤثر دفع کند.
-
میزان تجزیه گلبول‌های قرمز در نوزادان بیشتر است.
افزایش بیش از حد بیلی‌روبین می‌تواند به زردی پوست و چشم‌ها منجر شود و در موارد شدید، باعث عارضه‌ی مغزی به نام کرنیکتروس گردد.
انواع آزمایش بیلی‌روبین برای نوزادان
۱. آزمایش بیلی‌روبین خون (Total & Direct/Indirect Bilirubin)
-
نحوه نمونه‌گیری:
از طریق گرفتن چند قطره خون از پاشنه پا یا ورید نوزاد -
موارد اندازه‌گیری:
-
بیلی‌روبین کل (Total)
-
بیلی‌روبین مستقیم و غیرمستقیم
-
-
نحوه تفسیر:
سطح بیلی‌روبین بر اساس سن نوزاد برحسب ساعت تولد در نمودار استاندارد مانند Bhutani nomogram بررسی می‌شود.
۲. بیلی‌روبین پوستی (Transcutaneous Bilirubin – TcB)
-
نحوه انجام:
دستگاه TcB به پوست پیشانی یا سینه نوزاد تماس داده می‌شود – بدون خون‌گیری -
کاربرد:
-
مناسب برای غربالگری اولیه
-
در صورت بالا بودن، پزشک ممکن است آزمایش خون درخواست کند
-
چه زمانی باید آزمایش بیلی‌روبین انجام شود؟
پزشک ممکن است در شرایط زیر این آزمایش را تجویز کند:
-
زرد شدن پوست یا چشم‌های نوزاد
-
نوزاد نارس یا کم‌وزن
-
سابقه زردی شدید در خواهر یا برادر
-
ناسازگاری گروه خونی مادر و نوزاد (Rh یا ABO)
-
زردی زودهنگام (قبل از ۲۴ ساعتگی)
-
طول کشیدن زردی بیش از یک هفته
چرا تشخیص و پیگیری زردی اهمیت دارد؟
اگر زردی نوزاد کنترل نشود، بیلی‌روبین بالا ممکن است وارد مغز شود و باعث کرنیکتروس شود – عارضه‌ای نادر اما جدی که ممکن است منجر به آسیب مغزی دائمی شود.
به همین دلیل:
-
بررسی زردی در بیمارستان الزامی است.
-
نوزادان باید طی روزهای ۳ تا ۵ زندگی دوباره بررسی شوند.
جدول تقریبی مقادیر هشداردهنده بیلی‌روبین (برای نوزاد ترم)
| سن نوزاد | سطح هشداردهنده بیلی‌روبین |
|---|---|
| کمتر از ۲۴ ساعت | بالاتر از ۵ mg/dL |
| ۲۴ تا ۴۸ ساعت | بالاتر از ۱۰ mg/dL |
| ۴۸ تا ۷۲ ساعت | بالاتر از ۱۳ mg/dL |
| بیش از ۷۲ ساعت | بالاتر از ۱۵ mg/dL |
توجه: تفسیر دقیق تنها توسط پزشک و با توجه به نمودارهای بالینی انجام می‌شود.
پرسش‌های رایج
آیا همه نوزادان به فتوتراپی نیاز دارند؟
خیر، درمان به سطح بیلی‌روبین، سن نوزاد و شرایط بالینی بستگی دارد.
آیا نمونه‌گیری دردناک است؟
نمونه‌گیری خونی از پاشنه پا ممکن است کمی دردناک باشد، ولی سریع و قابل‌تحمل است.
آیا امکان آزمایش در منزل وجود دارد؟
بله، برخی مراکز خدمات نمونه‌گیری در منزل برای بیلی‌روبین نوزاد ارائه می‌دهند.
جمع‌بندی
آزمایش بیلی‌روبین نوزادان، ابزار اصلی برای تشخیص و پیشگیری از عوارض زردی است. این آزمایش به دو صورت پوستی (TcB) و خونی انجام می‌شود و پزشک با توجه به نتایج آن تصمیم‌گیری می‌کند. با انجام به‌موقع این تست و پیگیری صحیح، می‌توان از بروز مشکلات جدی مانند آسیب مغزی جلوگیری کرد.
در صورت مشاهده زردی، مراجعه فوری به پزشک و انجام آزمایش بیلی‌روبین ضروری است.
منابع
Mayo Clinic – Newborn Jaundice & Bilirubin Testing
LabTestsOnline – Neonatal Bilirubin Test
No. 12
۰۴/۰۵
