مایکوپلاسما گروهی از باکتریهاست که برخلاف بسیاری از باکتریهای دیگر، فاقد دیواره سلولی هستند و میتوانند باعث طیف وسیعی از عفونتها در دستگاه تنفسی، ادراری و تناسلی شوند. این ویژگی منحصربهفرد باعث میشود که تشخیص و درمان عفونتهای مایکوپلاسمایی نیازمند روشهای خاصی باشد و آنتیبیوتیکهای رایج علیه آنها مؤثر نباشند. آزمایش مایکوپلاسما با هدف شناسایی نوع عفونت و تعیین بهترین روش درمان انجام میشود.
انواع شایع مایکوپلاسما و محلهای درگیری
- Mycoplasma pneumoniae: عامل شایع عفونتهای تنفسی و ذاتالریه خفیف موسوم به «پنومونی راهرونده»
- Mycoplasma genitalium: باکتری منتقله از راه جنسی که میتواند موجب اورتریت، سرویسیت و بیماری التهابی لگن شود
- Mycoplasma hominis: ساکن دستگاه ادراری-تناسلی که در برخی شرایط باعث عفونتهای فرصتطلب میشود
کاربردهای آزمایش مایکوپلاسما
– تشخیص عفونتهای تنفسی مانند M. pneumoniae در بیماران با سرفه طولانی، تب و تنگی نفس
– بررسی علل عفونتهای ادراری-تناسلی پس از منفی بودن تستهای سوزاک و کلامیدیا
– شناسایی عفونتهای منتقله از مادر به نوزاد در زایمان
– تأیید عفونت در بیماران با نقص ایمنی یا نوزادان نارس
روشهای تشخیصی آزمایش مایکوپلاسما
– آزمایش مولکولی (NAAT/PCR):
– روش ارجح با حساسیت و ویژگی بالا
– شناسایی سریع DNA یا RNA باکتری در نمونه (سوآب بینی/حلق یا نمونه اورتر/دهانه رحم)
– آزمایش سرولوژی:
– شناسایی پادتنها در خون (IgM، IgG)؛ نیازمند نمونهگیری جفتی برای تشخیص دقیق
– کشت مایکوپلاسما:
– فقط در آزمایشگاههای تخصصی؛ زمانبر (چند روز تا چند هفته)
– آزمایش چند پاتوژنی:
– شناسایی همزمان چند عامل تنفسی یا تناسلی شامل مایکوپلاسما
آمادگی قبل از آزمایش
– در آزمایشهای تناسلی، توصیه میشود پیش از نمونهگیری تا ۲۴ ساعت از فعالیت جنسی یا استفاده از کرمها و اسپریهای واژینال اجتناب شود.
– برای آزمایشهای تنفسی، پرهیز خاص غذایی یا دارویی معمولاً لازم نیست مگر به توصیه پزشک.
تفسیر نتایج
– نتیجه مثبت: وجود عفونت فعال یا اخیر؛ نیاز به بررسی و تصمیمگیری درمانی توسط پزشک
– نتیجه منفی: احتمال کم عفونت؛ در موارد مشکوک ممکن است آزمایش تکرار یا از روش دیگر استفاده شود
درمان و پیگیری
– بسیاری از موارد خفیف M. pneumoniae خودبهخود بهبود مییابد.
– آنتیبیوتیکهای مؤثر شامل ماکرولیدها (آزیترومایسین، کلاریترومایسین)، تتراسیکلینها و در موارد خاص، فلوروکینولونها استفاده میشوند.
– بهعلت نبود دیواره سلولی، آنتیبیوتیکهایی مانند پنیسیلین یا سفالوسپورین مؤثر نیستند.
پرسشهای متداول
۱. آیا مایکوپلاسما همیشه باعث بیماری میشود؟
خیر، بعضی گونهها بخشی از فلور طبیعی بدن هستند و فقط در شرایط خاص ایجاد بیماری میکنند.
۲. بهترین زمان انجام آزمایش چیست؟
در صورت بروز علائم تنفسی یا تناسلی طولکشیده یا پس از تماس با فرد آلوده.
۳. آیا مایکوپلاسما مسری است؟
بله، از طریق قطرات تنفسی، تماس نزدیک یا تماس جنسی منتقل میشود.
نتیجه گیری
آزمایش مایکوپلاسما تستی کلیدی برای تشخیص دقیق و سریع عفونتهای ناشی از این باکتریهای خاص است. انتخاب روش آزمایش به نوع علائم، محل عفونت و شرایط بیمار بستگی دارد. تشخیص بهموقع و درمان مناسب میتواند از بروز عوارض جدی جلوگیری کند.
منابع :
– [CDC – Mycoplasma pneumoniae Laboratory Testing]
– [LabTestsOnline – Mycoplasma Test]
No.127
۰۴/۰۶