با گذشت بیش از سه سال از شیوع ویروس کرونا، پدیده‌ای به نام «کووید طول‌کشنده» یا لانگ کووید (Long COVID) به یکی از چالش‌های مهم پزشکی و اجتماعی تبدیل شده است. در حالی که بیشتر افراد پس از ابتلا به کرونا در طی چند هفته بهبود می‌یابند، برخی دیگر تا ماه‌ها یا حتی سال‌ها پس از بیماری، علائم جسمی و روانی متعددی را تجربه می‌کنند.این وضعیت می‌تواند با تغییر در نتایج آزمایش‌های خون و بیوشیمیایی همراه باشد و تشخیص و درمان آزمایش‌های پساکووید را پیچیده‌تر کند.
لانگ کووید چیست و چرا اهمیت دارد؟
لانگ کووید به شرایطی اطلاق می‌شود که در آن علائم کووید-۱۹ بیش از چهار هفته پس از عفونت ادامه پیدا می‌کنند یا عود می‌کنند. علائم می‌توانند متنوع و چندسیستمی باشند:
-
خستگی مزمن
-
تنگی نفس
-
مه مغزی (Brain Fog)
-
درد عضلانی و مفصلی
-
اختلالات گوارشی، روانی، قلبی یا عصبی
مهم‌ترین آزمایش‌های خون در بیماران لانگ کووید
۱. مارکرهای التهابی مزمن
-
CRP: افزایش خفیف تا متوسط، نشانگر التهاب پایدار
-
ESR: بالا بودن آن همراه با درد مفصل یا عضله
-
IL-6: مرتبط با شدت علائم پایدار در برخی بیماران
۲. مارکرهای قلبی و ریوی
-
BNP یا NT-proBNP: احتمال درگیری قلبی یا نارسایی نهفته
-
D-dimer: نشان‌دهنده ریسک باقی‌مانده لخته شدن
-
گازهای خون شریانی (ABG): بررسی عملکرد تنفسی در تنگی نفس طولانی
۳. بررسی عملکرد کبد و کلیه
-
AST و ALT: افزایش خفیف پس از عفونت ممکن است مشاهده شود
-
کراتینین و GFR: اختلال عملکرد خفیف کلیوی به‌ویژه در موارد شدید بیماری
۴. پارامترهای ایمنی و خودایمنی
-
ANA، Anti-dsDNA: برای بررسی احتمال بروز بیماری‌های خودایمنی پس از عفونت
-
ایمونوگلوبولین‌ها (IgG, IgM, IgA): ارزیابی ایمنی هومورال
۵. پارامترهای نورولوژیک و شناختی
-
B12 و فولات: کمبود آن‌ها با اختلال شناختی مشابه مه مغزی مرتبط است
-
هورمون‌های تیروئیدی و کورتیزول: رد اختلالات محور HPA و تیروئید
چه کسانی باید این آزمایش‌ها را انجام دهند؟
-
افرادی که بیش از ۴ هفته علائم دارند
-
بیماران دارای سابقه بستری در ICU یا کووید شدید
-
افرادی با علائم جدید مغزی، قلبی یا تنفسی پس از بهبودی اولیه
پرسش‌های پرتکرار
آیا همه افراد دچار لانگ کووید می‌شوند؟
خیر، فقط درصدی از بیماران به‌ویژه با زمینه‌های قبلی یا شدت بیماری بالا.
آیا وجود آزمایش‌های غیرطبیعی به‌تنهایی برای تشخیص کافی است؟
خیر، اما ترکیب نتایج با علائم بالینی به تشخیص کمک می‌کند.
درمان لانگ کووید چیست؟
درمان آن حمایتی و چندرشته‌ای است و بررسی‌های آزمایشگاهی به پایش کمک می‌کنند.
جمع‌بندی
لانگ کووید یک وضعیت چندوجهی و مزمن است که نیازمند بررسی دقیق آزمایشگاهی، تصویربرداری در موارد خاص، و مدیریت بالینی توسط تیم چندتخصصی است. اگر همچنان پس از کرونا دچار علائم هستید، ارزیابی بالینی و آزمایشگاهی توسط پزشک الزامی است.
منابع :
Cleveland Clinic – Long COVID: What We Know So Far
LabTestsOnline – Inflammatory Markers (CRP, ESR, IL-6)
No. 42
۰۴/۰۴
