سیفلیس یکی از عفونت‌های مقاربتی شایع و بالقوه خطرناک است که در صورت عدم درمان، می‌تواند به عوارض جدی عصبی، قلبی و مادرزادی منجر شود. دو آزمایش VDRL (Venereal Disease Research Laboratory) و RPR (Rapid Plasma Reagin) از مهم‌ترین تست‌های غربالگری اولیه برای شناسایی این بیماری هستند. VDRL و RPR در دوران بارداری به دلیل دسترسی آسان، سرعت بالا و امکان پیگیری درمان، در مراکز بهداشت، کلینیک‌های بارداری و درمانگاه‌های بیماری‌های عفونی به‌طور گسترده استفاده می‌شوند.
آزمایش های VDRL و RPR چیست؟
هر دو آزمایش، از نوع غیرترپونمال هستند، به این معنی که مستقیماً آنتی‌بادی علیه باکتری سیفلیس (Treponema pallidum) را شناسایی نمی‌کنند، بلکه آنتی‌بادی‌هایی را تشخیص می‌دهند که بدن در واکنش به آسیب بافتی ناشی از این عفونت تولید کرده است.
-
VDRL: تست میکروسکوپی آزمایشگاهی، نیازمند تجهیزات خاص است.
-
RPR: تست ماکروسکوپی، سریع‌تر و ساده‌تر که برای استفاده در محیط‌های کم‌امکانات نیز مناسب است.
هر دو تست برای اندازه‌گیری تیتر آنتی‌بادی‌ها طراحی شده‌اند که اطلاعات مفیدی برای پیگیری اثربخشی درمان فراهم می‌کند.
چه زمانی این آزمایش‌ها تجویز می‌شوند؟
آزمایش‌های VDRL یا RPR در شرایط زیر کاربرد گسترده‌ای دارند:
-
غربالگری اولیه در افراد در معرض خطر سیفلیس
-
بخشی از آزمایش‌های روتین دوران بارداری برای پیشگیری از انتقال به جنین
-
بررسی نوزادان مشکوک به سیفلیس مادرزادی
-
ارزیابی اثربخشی درمان با پیگیری کاهش تیتر آنتی‌بادی
-
کمک به تشخیص افتراقی در بیماران با علائم عصبی، پوستی یا سیستمیک ناشی از سیفلیس پیشرفته
تفاوت بین VDRL و RPR در یک نگاه
| ویژگی‌ها | VDRL | RPR |
|---|---|---|
| نوع تست | میکروسکوپی | ماکروسکوپی (بدون نیاز به میکروسکوپ) |
| مکان اجرا | محیط‌های آزمایشگاهی | قابل استفاده در کلینیک و غربالگری سریع |
| قابلیت کمی‌سازی | هر دو تیتر آنتی‌بادی ارائه می‌دهند |
تفسیر نتایج آزمایش
-
نتیجه مثبت: نشان‌دهنده احتمال عفونت فعال است ولی باید با تست‌های اختصاصی‌تر (مانند FTA-ABS یا TPPA) تأیید شود.
-
نتیجه منفی: لزوماً به معنای عدم عفونت نیست؛ در مراحل اولیه یا خیلی دیرهنگام بیماری ممکن است نتیجه منفی کاذب مشاهده شود.
-
نتیجه مثبت کاذب: در بارداری، برخی بیماری‌های خودایمنی (مانند لوپوس)، عفونت‌های ویروسی، سالمندی یا حتی پس از مصرف برخی مواد مخدر ممکن است رخ دهد.
درمان و پیگیری درمان با این تست‌ها
-
درمان انتخابی در بزرگسالان: تزریق پنی‌سیلین بنزاتین
-
درمان در نوزادان: پنی‌سیلین کریستال
-
درمان در بارداری: بسیار حیاتی است و تنها روش قطعی پیشگیری از سیفلیس مادرزادی محسوب می‌شود
-
پایش درمان: کاهش تیتر آنتی‌بادی‌ها طی ماه‌های بعد از درمان، نشان‌دهنده پاسخ مناسب به درمان است. اگر تیتر ثابت بماند یا افزایش یابد، احتمال عفونت ماندگار یا عود بیماری مطرح می‌شود.
👶 سیفلیس مادرزادی و ضرورت غربالگری دوران بارداری
سیفلیس در دوران بارداری، بدون درمان مناسب، می‌تواند پیامدهای جبران‌ناپذیری برای جنین به همراه داشته باشد:
-
سقط یا مرگ داخل رحمی
-
زایمان زودرس
-
ناهنجاری‌های مادرزادی در پوست، استخوان‌ها، مغز و کبد
-
عفونت‌های شدید سیستم عصبی در نوزاد
به همین دلیل، تست RPR/VDRL در سه‌ماهه اول بارداری و در صورت لزوم در سه‌ماهه سوم تکرار می‌شود.
جمع‌بندی نهایی
VDRL و RPR در دوران بارداری تست های ساده ولی حیاتی در تشخیص، غربالگری و پایش درمان بیماری سیفلیس هستند. با وجود اینکه این تست‌ها غیر اختصاصی‌اند، اما به‌دلیل سرعت، دسترسی بالا و قابلیت سنجش تیتر، هنوز هم در خط مقدم تشخیص سیفلیس قرار دارند. تشخیص زودهنگام از طریق این آزمایش‌ها، به‌ویژه در دوران بارداری، نقش کلیدی در جلوگیری از عوارض مادرزادی و پیشگیری از گسترش بیماری در جامعه ایفا می‌کند.
پرسش‌های رایج درباره آزمایش VDRL و RPR
آیا نتیجه مثبت به معنی ابتلای قطعی به سیفلیس است؟
خیر. برای تشخیص قطعی، باید از آزمایش‌های اختصاصی‌تر مانند FTA-ABS استفاده شود.
آیا این تست‌ها ممکن است اشتباه کنند؟
بله، نتایج مثبت یا منفی کاذب ممکن است رخ دهد. بنابراین تفسیر نتایج باید همراه با علائم بالینی و تست‌های تکمیلی باشد.
چه کسانی باید این آزمایش را انجام دهند؟
تمام زنان باردار، افراد با روابط جنسی محافظت‌نشده، بیماران مبتلا به HIV، و کسانی که علائم مشکوک به سیفلیس دارند.
منابع:
CDC – Syphilis Testing Guidelines
WHO – Global Health Sector Strategy on STIs
No. 107
۰۴/۰۲