ارزیابی سلامت کبد پس از پیوند: گامی حیاتی برای تضمین بقای پیوند کبد

پیوند کبد یکی از پیشرفته‌ترین جراحی‌های نجات‌بخش در درمان نارسایی شدید کبد است. اما موفقیت درازمدت آن تنها به کیفیت جراحی محدود نمی‌شود؛ بلکه نیازمند پایش مداوم و تخصصی عملکرد کبد پیوندی در طول زندگی بیمار است. تشخیص زودهنگام مشکلات احتمالی، تنظیم درمان‌های ایمنوساپرسیو و جلوگیری از رد پیوند، همگی وابسته به ارزیابی دقیق سلامت کبد در دوران پس از عمل هستند.

---

چرا بررسی سلامت کبد پس از پیوند اهمیت دارد؟

تشخیص زودهنگام رد حاد یا مزمن پیوند

 پیشگیری از عفونت‌های ویروسی و باکتریایی

 پایش عملکرد سلولی کبد و پیشگیری از نارسایی مجدد

 تنظیم صحیح دوز داروهای سرکوب ایمنی

 ارزیابی عوارض دارویی بر کبد و اندام‌های دیگر

---

مهم‌ترین آزمایش‌ها برای پایش عملکرد کبد پس از پیوند

۱. آزمایش‌های عملکرد کبد (LFTs)

• ALT و AST: نشان‌دهنده آسیب سلول‌های کبدی

• ALP و GGT: حساس به اختلال در مجاری صفراوی یا رد پیوند

• بیلی‌روبین: افزایش آن نشانه انسداد صفراوی یا همولیز

• آلبومین و INR: شاخص‌های کلیدی عملکرد سنتزی کبد

🔍 این تست‌ها معمولاً به صورت منظم (هفتگی، ماهانه، دوره‌ای) انجام می‌شوند.

---

۲. تست‌های تشخیص رد پیوند

• بیوپسی کبد: استاندارد طلایی تشخیص التهاب و ردپیوند

• اندازه‌گیری سطح داروها مانند تاکرولیموس یا سیکلوسپورین برای جلوگیری از سمیت یا ناکارآمدی

• مارکرهای ایمنی مثل CRP، سیتوکین‌ها یا تست‌های ایمونوپروفایلی

---

۳. تصویربرداری‌های تشخیصی

• سونوگرافی داپلر: بررسی جریان خون در عروق پیوندی

• MRI یا CT اسکن: برای تشخیص آبسه، تومور یا انسداد

• MRCP: روشی غیرتهاجمی برای بررسی مجاری صفراوی

---

۴. بررسی عفونت‌های ویروسی و مزمن

• PCR برای ویروس‌های CMV و EBV

• تست هپاتیت B و C (در صورت نیاز یا در پیوند از اهداکننده با سابقه بیماری ویروسی)

 

---

فواصل زمانی بررسی عملکرد کبد پیوندی

هفته‌های اول: آزمایش‌ها معمولاً به‌صورت روزانه یا چندبار در هفته
ماه‌های اول: بررسی‌های هفتگی تا ماهانه
پس از ۱۲ ماه: هر سه تا شش ماه بر اساس شرایط بیمار

---

علائم هشداردهنده نیازمند بررسی فوری 

1.  زردی پوست یا چشم
2.  درد شدید در سمت راست شکم
3.  تیره شدن ادرار یا رنگ‌پریدگی مدفوع
4.  تب، لرز یا ضعف عمومی
5.  خونریزی یا کبودی غیرعادی

 

---

توصیه‌های کلیدی برای بیماران پیوندی

 مصرف دقیق و منظم داروهای سرکوب ایمنی
 پرهیز کامل از الکل و داروهای کبدی سمی
 تغذیه مناسب: رژیم متعادل، کم‌چرب و سرشار از پروتئین
 محافظت در برابر عفونت‌ها و تماس با بیماران مبتلا
 مراجعه منظم برای چکاپ‌های تخصصی و آزمایش خون

---

پرسش‌های متداول درباره پیوند کبد

آیا افزایش آنزیم کبدی همیشه نشانه رد پیوند است؟
خیر، گاهی علت آن مصرف دارو، عفونت یا اختلال صفراوی است. تفسیر دقیق آزمایش‌ها باید توسط پزشک متخصص انجام شود.

آیا پس از چند سال از پیوند، نیاز به پایش منظم وجود دارد؟
بله. خطر رد مزمن یا عوارض دارویی حتی پس از سال‌ها وجود دارد.

آیا بدون بیوپسی می‌توان رد پیوند را تشخیص داد؟
در بعضی موارد بله، اما بیوپسی کبد همچنان دقیق‌ترین ابزار تشخیص رد پیوند است.

منبع :

CDC – Organ Transplantation and Immunosuppression

No. 75

۰۴/۰۳