خونریزی مقعدی علامتی است از چندین بیماری مختلف که شایع‌ترین آنها بواسیر (هموروئید)، شقاق مقعد، بیماری‌های التهابی روده (IBD) و سرطان روده بزرگ و راست‌روده هستند. ممکن است هنگام پاک کردن خود با دستمال توالت متوجه خون شوید یا خون را در مدفوع ببینید. بسیار مهم است که در صورت مشاهده خونریزی مقعدی با یک ارائه‌دهنده خدمات بهداشتی تماس بگیرید. همه‌ی علل این نشانه جدی نیستند، اما برخی از آنها ممکن است نیازمند بررسی و درمان فوری باشند.
خونریزی مقعدی چیست؟
دیدن خون درون کاسه توالت هنگام دفع، تجربه‌ای نگران‌کننده است.خونریزی مقعدی می‌تواند نشانهٔ بیماری‌های مختلفی باشد؛ بعضی نسبتاً بی‌خطر و بعضی دیگر نیازمند پیگیری سریع پزشکی. بنابراین، یافتن علت اصلی خونریزی اهمیت زیادی دارد.
- عللی مثل بواسیر معمولاً نیاز به درمان پیچیده ندارند.
- اما عللی مانند سرطان روده بزرگ نیازمند مراقبت فوری‌اند.
- سایر علل شایع عبارت‌اند از: زخم‌های مقعدی (شقاق)، بیماری‌های التهابی روده (کولیت اولسراتیو و بیماری کرون) و زخم معده.
- اصطلاح پزشکی «هِماتوکِزیا» به خونریزی مقعدی یا خون در مدفوع اشاره دارد و متخصصان با کمک معاینه و آزمایش‌های مختلف، علت آن را تشخیص می‌دهند.
چگونه خونریزی مقعدی را می‌بینیم؟
ممکن است یکی از موارد زیر را تجربه کنید:
- خون تازه روی دستمال توالت هنگام پاک کردن
- خون در کاسه توالت که آب آن قرمز به نظر می‌رسد
- مشاهده مدفوع قرمز پررنگ، قرمز تیره یا سیاه قیری
- گاهی خونریزی آن‌قدر کم است که فقط با آزمایش میکروسکوپی مدفوع (آزمایش پنهان خون) مشخص می‌شود.
رنگ خون چه اطلاعاتی می‌دهد؟
- قرمز روشن: غالباً خونریزی از قسمت پایین روده بزرگ، راست‌روده یا مقعد است.
- قرمز تیره یا بنفش مایل به قرمز: ممکن است خونریزی از نواحی بالاتر روده بزرگ یا روده کوچک باشد.
- سیاه قیری (ملنا): معمولاً نشان‌دهنده خونریزی از معده یا اثنی‌عشر است، مثلاً زخم معده.
آیا خون در مدفوع همیشه جدی است؟
خیر، اما ممکن است جدی باشد. هر زمان که خونریزی مقعدی یا خون در مدفوع دیدید، بهتر است با پزشک تماس بگیرید. برخی علل خفیف‌اند و خودبه‌خود برطرف می‌شوند، اما خونریزی مکرر یا شدید می‌تواند به کم‌خونی یا حتی شوک هیپوولمیک منجر شود.
چه زمانی باید نگران بود؟
- اولین بار است که خونریزی را می‌بینید.
- درد وجود دارد، خصوصاً اگر در ناحیه مقعد یا پایین شکم باشد.
- خونریزی شدید یا مکرر باشد.
- خونریزی بیش از یک هفته طول بکشد، حتی اگر خفیف باشد.
علل شایع خونریزی مقعدی
- بواسیر (هموروئید)
رگ‌های متورم در داخل یا اطراف مقعد که گاهی پاره شده و خونریزی می‌کنند. - شقاق مقعد
پارگی در مخاط مقعد که معمولاً پس از عبور مدفوع سخت ایجاد می‌شود و بسیار دردناک است. - بیماری‌های التهابی روده (IBD)
التهاب مزمن روده شامل کولیت اولسراتیو (روده بزرگ) و بیماری کرون (روده کوچک یا بزرگ). - دیوورتیکولیت
التهاب و عفونت کیسه‌های کوچک دیواره روده بزرگ که می‌تواند رگ‌ها را ضعیف کرده و خونریزی کند. - عفونت‌های روده‌ای (کولیت عفونی)
برخی عفونت‌های باکتریال مانند E. coli و C. difficile ممکن است باعث اسهال خونی شوند. - بیماری‌های مقاربتی (STI)
گونوره، کلامیدیا، سیفلیس، هرپس و HPV می‌توانند باعث التهاب و خونریزی ناحیه مقعد شوند. - زخم‌های معده (پپتیک اولسر)
زخم در معده یا اثنی‌عشر که ممکن است خونریزی کند و باعث ملنا شود. - پولیپ‌های روده و سرطان روده بزرگ
پولیپ‌ها ممکن است خونریزی کنند و برخی از آنها به سرطان تبدیل می‌شوند.
تشخیص علت خونریزی
پزشک پس از شرح حال (پرسش درباره شروع خونریزی، ویژگی درد، رنگ و قوام مدفوع، سابقه بیماری‌های گوارشی و داروها) ممکن است این آزمایش‌ها را درخواست کند:
- معاینه دیجیتال مقعد
- آنوسکوپی یا پروکتوسکوپی
- سیگموئیدوسکوپی انعطاف‌پذیر
- کولونوسکوپی
- آزمایش کشت یا تست پنهان خون مدفوع
- اندوسکوپی فوقانی (برای ملنا)
درمان خونریزی مقعدی
در بیشتر موارد، درمان بر مبنای درمان بیماری زمینه‌ای صورت می‌گیرد:
- بواسیر یا شقاق خفیف: پمادهای موضعی، حمام Sitz و اصلاح رژیم غذایی.
- IBD یا دیورتیکولیت: داروهای ضدالتهاب، آنتی‌بیوتیک یا جراحی در موارد مقاوم.
- زخم معده: مهارکننده‌های پمپ پروتون یا آنتی‌بیوتیک (اگر هلیکوباکتر پیلوری باشد).
- پولیپ یا سرطان: برداشتن پولیپ، شیمی‌درمانی یا جراحی.
خونریزی خفیف ممکن است خودبه‌خود قطع شود، اما در صورت بازگشت یا ادامه خونریزی، پیگیری پزشکی ضروری است.
منابع:
No. 54
۰۴/۰۲