اسید اوریک (Serum Uric Acid) محصول نهایی تجزیه پورین‌ها در بدن است که عمدتاً از طریق کلیه‌ها دفع می‌شود. در سال‌های اخیر، این ماده نه‌تنها به‌عنوان عامل زمینه‌ساز بیماری نقرس، بلکه به‌عنوان نشانگر بالقوه و مستقل در بیماری‌های قلبی، نارسایی قلبی و سندرم متابولیک شناخته شده است.
اسید اوریک چیست و چرا اهمیت دارد؟
-
از متابولیسم نوکلئوتیدهای پورینی (DNA و RNA) تولید می‌شود.
-
حدود دو سوم آن از طریق کلیه‌ها و بقیه از طریق دستگاه گوارش دفع می‌شود.
-
در شرایطی مانند استرس اکسیداتیو، مصرف بالای پورین، یا اختلال در عملکرد کلیه، سطح آن افزایش می‌یابد.
چرا اسید اوریک بالا با بیماری قلبی مرتبط است؟
✔ استرس اکسیداتیو و التهاب:
اسید اوریک بالا با تولید رادیکال‌های آزاد، التهاب مزمن و آسیب به دیواره رگ‌ها (اندوتلیوم) مرتبط است.
✔ نارسایی قلبی:
در بیماران قلبی، سطح بالای اسیداوریک با کاهش عملکرد، افزایش بستری مجدد و افزایش مرگ‌ومیر ارتباط دارد.
✔ سندرم متابولیک:
هیپراوریسمی با چاقی شکمی، دیابت، فشار خون بالا و اختلالات چربی خون همبستگی دارد.
✔ فعالیت آنزیم XO:
افزایش فعالیت آنزیم گزانتین‌اکسیداز تولید اسید اوریک را افزایش داده و باعث استرس اکسیداتیو بیشتر در قلب می‌شود.
مقادیر نرمال اسید اوریک در خون
| گروه | محدوده نرمال (mg/dL) |
|---|---|
| مردان | ۳.۵ – ۷.۰ |
| زنان | ۲.۵ – ۶.۰ |
| هیپراوریسمی | بالای ۷.۰ (مردان) / بالای ۶.۰ (زنان) |
🔹 در بیماران قلبی، حتی نزدیک‌شدن به این مقادیر مرزی می‌تواند خطرناک باشد.
چه کسانی در معرض افزایش اسید اوریک هستند؟
-
بیماران مبتلا به نارسایی قلبی یا کلیوی
-
افراد با فشار خون بالا، دیابت یا چاقی
-
کسانی که رژیم غذایی پرپروتئین یا پر فروکتوز دارند
-
مصرف‌کنندگان داروهای مدر
-
افرادی با سابقه نقرس یا سنگ کلیه اوراتی
عوارض قلبی و عروقی مرتبط با اسید اوریک بالا
-
سفتی عروق و افزایش ریسک آترواسکلروز
-
کاهش اثربخشی داروهای قلبی مانند ACE یا ARB
-
افزایش خطر سکته مغزی و قلبی
-
پیش‌آگهی ضعیف‌تر در نارسایی قلبی
آیا کاهش اسید اوریک می‌تواند مفید باشد؟
برخی مطالعات نشان داده‌اند که داروهایی مانند آلوپورینول یا فبوکسوستات در بیماران با نارسایی قلبی یا بیماری کلیوی ممکن است باعث کاهش التهاب و بهبود عملکرد قلب شوند؛ اما هنوز شواهد کافی برای کاهش مرگ‌ومیر وجود ندارد.
راهکارهای کاهش سطح اسید اوریک
- محدودکردن مصرف گوشت قرمز، دل‌وجگر، غذاهای دریایی و نوشیدنی‌های شیرین
- مصرف کافی آب برای افزایش دفع کلیوی
- کاهش وزن و فعالیت بدنی منظم
- کنترل قند و فشار خون
- استفاده از داروهای ضد هیپراوریسمی با نظر پزشک
سؤالات پرتکرار
آیا بدون نقرس هم اسیداوریک بالا خطرناک است؟
بله، حتی بدون نقرس نیز می‌تواند با بیماری قلبی و متابولیک مرتبط باشد.
آیا آزمایش اسیداوریک برای بیماران قلبی توصیه می‌شود؟
در بیماران با نارسایی قلبی یا سندرم متابولیک، بله. این تست می‌تواند به تعیین خطر و تصمیم‌گیری درمانی کمک کند.
آیا مکمل‌ها در کاهش اسیداوریک مؤثرند؟
مکمل‌هایی مانند ویتامین C ممکن است کمک کننده باشند، اما جایگزین درمان اصلی نیستند.
جمع‌بندی
اسید اوریک خون تنها نشانگر نقرس نیست؛ بلکه نقشی مهم در پیش‌بینی خطر بیماری‌های قلبی، کلیوی و متابولیک دارد. کنترل سطح آن، به‌ویژه در بیماران پرخطر، می‌تواند بخشی از رویکرد جامع در مراقبت‌های پزشکی و پیشگیری باشد.
منابع :
American Heart Association – Hyperuricemia & Cardiovascular Risk
ESC Guidelines – Uric Acid in Heart Failure
No. 33
۰۴/۰۴