کراتینین یک ماده زائد حاصل از متابولیسم طبیعی عضلات است که توسط کلیهها دفع میشود. به همین دلیل، تغییرات سطح کراتینین میتواند بهطور مستقیم نشاندهنده سلامت کلیهها، وضعیت عضلانی، کمآبی بدن، و حتی اثر داروها باشد.
اندازهگیریکراتینین معمولاً همراه با اوره (BUN) و GFR انجام میشود تا تصویری دقیق از عملکرد کلیه ارائه دهد.
محدوده طبیعی کراتینین چقدر است؟
مقادیر نرمال بسته به جنس، سن و حجم عضلانی متفاوت است، اما معمولاً:
- مردان: حدود ۰.۷ تا ۱.۳ mg/dL
- زنان: حدود ۰.۶ تا ۱.۱ mg/dL
- سالمندان: ممکن است طبیعی کمی پایینتر باشد به دلیل کاهش توده عضلانی
علتهای افزایش کراتینین (Creatinine بالا): ۹ دلیل اصلی
۱. نارسایی یا بیماری مزمن کلیه (CKD)
شایعترین علت کراتینینبالا. در این وضعیت، کلیه نمیتواند کراتینینرا دفع کند و میزان آن در خون بالا میرود.
۲. نارسایی حاد کلیه (AKI)
بهصورت ناگهانی رخ میدهد و میتواند ناشی از:
- کاهش شدید فشار خون
- کمآبی شدید
- مسمومیت دارویی
- انسداد ادراری
۳. کمآبی بدن (Dehydration)
یکی از شایعترین دلایل افزایش خفیف کراتینین.
با نوشیدن آب کافی، مقدار آن ممکن است بهسرعت طبیعی شود.
۴. مصرف داروهایی که به کلیه فشار میآورند
از جمله:
- NSAIDs (ایبوپروفن، ناپروکسن)
- آنتیبیوتیکهای خاص
- داروهای شیمیدرمانی
- مهارکنندههای ACE یا ARB (در برخی افراد)
۵. انسداد مسیر ادراری
مانند:
- سنگ کلیه
- بزرگی پروستات
- تنگی حالب
این وضعیت باعث برگشت ادرار و آسیب عملکرد کلیه میشود.
۶. مصرف زیاد پروتئین یا مکملهای ورزشی
در این حالت تولید کراتینین افزایش مییابد و ممکن است مقدار آن کمی بالا برود.
۷. فعالیت بدنی شدید یا توده عضلانی بالا
ورزشکاران حرفهای یا افراد عضلانی معمولاً سطح بالاتری از کراتینین دارند.
۸. رابدومیولیز
تجزیه شدید عضلات که باعث افزایشکراتینین و افزایش شدید بار کلیه میشود.
یک وضعیت اورژانسی است.
۹. شوک، عفونت شدید یا جراحی سنگین
باعث کاهش جریان خون کلیه و افزایشکراتینین میشود.
علتهای کاهش کراتینین (Creatinine پایین): ۵ دلیل مهم
۱. کاهش توده عضلانی
در:
- سالمندان
- افراد کمتحرک
- بیماریهای تحلیل عضلانی
کراتینین ممکن است پایینتر از حد نرمال باشد.
۲. بارداری
به دلیل افزایش حجم خون و بهبود جریان خون کلیه، کراتینینمعمولاً کمی پایینتر است.
۳. سوءتغذیه یا رژیم بسیار کمپروتئین
ورودی کم پروتئین باعث کاهش تولیدکراتینین میشود.
۴. بیماریهای عضلانی پیشرفته
مانند دیستروفی عضلانی که باعث کاهش تولیدکراتینین میشود.
۵. مصرف بیشازحد مایعات
تزریق زیاد سرم یا نوشیدن بیش از حد آب موجب رقیق شدن خون و کاهشکراتینین میشود.
کراتینین بالا در کنار BUN نرمال یا بالا یعنی چه؟
- کراتینین بالا + BUN بالا: احتمال نارسایی کلیه، کمآبی، مصرف پروتئین زیاد
- کراتینین بالا + BUN نرمال: احتمال مصرف دارو، فعالیت شدید، مشکلات عضلانی
- کراتینین نرمال + BUN بالا: احتمال خونریزی گوارشی یا کمآبی
چطور کراتینین را به سطح طبیعی برگردانیم؟
اگر کراتینین بالا باشد:
- نوشیدن آب کافی
- توقف NSAIDs و داروهای آسیبزننده به کلیه تحت نظر پزشک
- درمان کمآبی یا عفونت
- کنترل فشار خون و دیابت
- پیگیری بیماریهای کلیوی
- درمان انسداد ادراری (سنگ کلیه، پروستات و…)
اگر کراتینین پایین باشد:
- بررسی تغذیه و افزایش پروتئین در صورت نیاز
- ارزیابی توده عضلانی
- بررسی بیماریهای عضلانی
- تنظیم مایعات و کاهش سرمهای غیرضروری
پرسشهای متداول
آیا کراتینینبالا همیشه نشانه بیماری کلیه است؟
خیر. کمآبی، مصرف مکملها یا فعالیت شدید هم میتواند کراتینین را بالا ببرد.
کراتینینبالا خطرناک است؟
اگر بهطور موقت باشد معمولاً خیر، اما اگر ماندگار یا همراه با کاهش GFR باشد، نیاز به بررسی دارد.
کدام مقدار بیشتر اهمیت دارد: کراتینینیا GFR؟
GFR شاخص دقیقتری برای تشخیص عملکرد کلیه است، اما کراتینینپایه آن را تعیین میکند.
با نوشیدن آب زیاد کراتینینپایین میآید؟
اگر دلیل افزایش کمآبی باشد، بله.
اما اگر علت آن بیماری کلیوی باشد، نوشیدن آب کافی است اما کافی نیست.
منابع
- LabTestsOnline – Creatininehttps://labtestsonline.org/tests/creatinine
- MedlinePlus – Creatinine testhttps://medlineplus.gov/lab-tests/creatinine-test
No. 13
۰۴/۰۹