روزهای نخست پس از تولد، دوران حساسی برای نوزاد است؛ زیرا بدن او باید خود را با شرایط جدید خارج از رحم سازگار کند. در این مرحله، برخی مشکلات رایج—even اگر ساده به‌نظر برسند—می‌توانند پیامدهای جدی داشته باشند. در این مقاله با تکیه بر منابع معتبر پزشکی، به بیماری‌های شایع نوزادان در بدو تولد، روش‌های تشخیص، درمان و پیشگیری می‌پردازیم.
زردی نوزادی (Neonatal Jaundice)
-
شیوع: بیش از ۵۰٪ نوزادان دچار زردی می‌شوند
-
علت: افزایش بیلی‌روبین خون به‌دلیل نارس بودن عملکرد کبد.
-
درمان: بررسی سطح بیلی‌روبین، فتوتراپی، و در موارد شدید تعویض خون.
-
عوارض تأخیر: کرن‌ایکتروس (آسیب مغزی دائمی)، تشنج و فلج مغزی
-
نوزادان نارس: تا ۸۰٪ موارد مبتلا می‌شوند؛ اگر بیش از ۳ هفته طول بکشد باید بررسی ویژه انجام شود.
سندرم زجر تنفسی (RDS)
-
تعریف: شایع‌ترین علت نارسایی تنفسی در نوزادان نارس به‌علت کمبود سورفاکتانت.
-
شیوع: در نوزادان ۲۶–۲۸ هفته‌ای تا ۵۰٪ گزارش شده است
-
درمان: تجویز سورفاکتانت و حمایت تنفسی با دستگاه
تاکی‌پنه گذرا (TTN)
-
تعریف: تنفس سریع و سطحی نوزاد، بیشتر در نوزادان سزارینی به دلیل باقی‌ماندن مایع در ریه.
-
علائم: بیش از ۶۰ تنفس در دقیقه، دشواری تنفس و سیانوز.
-
درمان: اکسیژن‌درمانی حمایتی؛ معمولاً طی چند روز برطرف می‌شود
عفونت و سپسیس نوزادی
-
علت: سیستم ایمنی ضعیف نوزادان آن‌ها را مستعد عفونت می‌کند.
-
انتقال: ممکن است پیش از تولد (داخل رحم)، حین زایمان یا بعد از آن رخ دهد.
-
درمان: بستگی به عامل دارد؛ آنتی‌بیوتیک‌ها برای عفونت باکتریایی و داروهای ضدویروس یا ضدقارچ در موارد دیگر
عفونت ناف (Omphalitis)
-
تعریف: التهاب و عفونت محل بند ناف.
-
علائم: قرمزی، تورم و ترشح چرکی.
-
درمان: آنتی‌بیوتیک و در موارد شدید جراحی
بلع مکونیوم (Meconium Aspiration Syndrome, MAS)
-
تعریف: ورود مکونیوم به ریه در حین زایمان.
-
اهمیت: یکی از علل مهم بیماری و مرگ در نوزادان ترم.
-
درمان: حمایت تنفسی فوری پس از تولد
عفونت مادرزادی CMV
-
تعریف: شایع‌ترین عفونت ویروسی مادرزادی.
-
علائم: بیشتر بدون نشانه است؛ در موارد شدید میکروسفالی، بزرگی کبد/طحال، تشنج و زردی رخ می‌دهد.
-
عوارض بلندمدت: مشکلات شنوایی، بینایی و تأخیر رشد در سال‌های بعد
-
پیشگیری: رعایت بهداشت و شست‌وشوی دست در دوران بارداری
کنژنکتیویت نوزادی (Ophthalmia Neonatorum)
-
علت: باکتری‌ها (مانند گنوره و کلامیدیا) یا تحریک شیمیایی.
-
پیشگیری: استفاده از قطره یا پماد آنتی‌بیوتیک در یک ساعت اول تولد (الزامی در بسیاری کشورها)
-
درمان: آنتی‌بیوتیک یا آنتی‌ویروس بر اساس عامل
دررفتگی مادرزادی مفصل لگن (DDH)
-
تعریف: ناهنجاری شایع لگنی در نوزادان.
-
تشخیص: معاینه بالینی و در صورت نیاز سونوگرافی.
-
اهمیت: تشخیص زودهنگام از عوارض حرکتی پیشگیری می‌کند
راهنمای سریع
-
زردی نوزادی → شایع‌ترین اختلال، نیازمند فتوتراپی.
-
سندرم زجر تنفسی → در نارس‌ها، درمان با سورفاکتانت.
-
تاکی‌پنه گذرا → تنفس سریع، سیر خوش‌خیم.
-
عفونت و سپسیس → نیازمند درمان فوری دارویی.
-
عفونت ناف → درمان آنتی‌بیوتیکی.
-
MAS → مشکل تنفسی جدی هنگام تولد.
-
CMV مادرزادی → ممکن است بدون علامت اما با عوارض دیررس.
-
کنژنکتیویت نوزادی → پیشگیری با آنتی‌بیوتیک چشمی.
-
دررفتگی مفصل لگن → غربالگری و درمان ارتوپدی
پرسش‌های متداول
۱. آیا زردی در تمام نوزادان طبیعی است؟
زردی فیزیولوژیک شایع است؛ اما اگر بیش از سه هفته ادامه داشت یا بیلی‌روبین خیلی بالا بود باید بررسی شود
۲. آیا سندرم زجر تنفسی فقط در نوزادان نارس دیده می‌شود؟
شیوع در نارس‌ها بیشتر است، اما گاهی در نوزادان ترم نیز دیده می‌شود
۳. چگونه می‌توان از عفونت ناف پیشگیری کرد؟
با خشک و تمیز نگه‌داشتن محل بند ناف و مراجعه به پزشک در صورت علائم عفونت
۴. چرا غربالگری شنوایی نوزاد مهم است؟
زیرا اختلال شنوایی یکی از شایع‌ترین ناهنجاری‌هاست و تشخیص زودهنگام، رشد شناختی و زبانی کودک را بهبود می‌دهد
جمع‌بندی
بیماری‌های شایع نوزادان در بدو تولد شامل زردی، مشکلات تنفسی، عفونت‌ها و ناهنجاری‌های مادرزادی هستند. تشخیص سریع و اقدام به‌موقع می‌تواند از عوارض خطرناک جلوگیری کند. والدین باید نسبت به علائم هشداردهنده آگاه باشند و در صورت بروز هرگونه مشکل، فوراً به پزشک مراجعه کنند.
منابع :
No. 72
۰۴/۰۵
