آنتی‌اکسیدان‌ها ترکیباتی هستند که از سلول‌ها در برابر آسیب رادیکال‌های آزاد محافظت می‌کنند. با این حال، عدم تعادل بین اکسیدان‌ها و آنتی‌اکسیدان‌ها منجر به وضعیتی موسوم به استرس اکسیداتیو می‌شود؛ شرایطی که می‌تواند زمینه‌ساز بیماری‌های قلبی، سرطان، پیری زودرس، ناباروری و اختلالات متابولیک گردد. از سوی دیگر، سنجش سطح آنتی‌اکسیدان‌ها در آزمایشگاه یکی از روش‌های کاربردی برای بررسی سلامت سلولی است.
به همین دلیل، این سنجش می‌تواند در تشخیص نیاز بدن به مداخلات درمانی یا تغذیه‌ای نقش مؤثری ایفا کند.
چرا سنجش آنتی‌اکسیدان‌ها مهم است؟
-
بررسی وضعیت دفاعی بدن در برابر آسیب‌های اکسیداتیو
-
پایش بیماران مبتلا به دیابت، سرطان، نازایی یا بیماری‌های مزمن التهابی
-
ارزیابی اثربخشی رژیم‌های آنتی‌اکسیدانی یا مصرف مکمل‌ها
مهم‌ترین روش‌های آزمایشگاهی ارزیابی آنتی‌اکسیدان‌ها
TAC (Total Antioxidant Capacity)
-
سنجش ظرفیت کلی دفاع آنتی‌اکسیدانی خون
-
رایج‌ترین تست برای ارزیابی سطح کلی آنتی‌اکسیدان‌ها
-
روش‌های اندازه‌گیری: FRAP، ABTS، DPPH
GSH (گلوتاتیون احیاشده)
-
مهم‌ترین آنتی‌اکسیدان درون‌سلولی
-
کاهش آن نشان‌دهنده استرس اکسیداتیو یا مواجهه با سموم مزمن
-
قابل سنجش در پلاسما، خون کامل یا سلول‌های خون محیطی
SOD (سوپراکسید دیسموتاز)
-
آنزیم حیاتی برای خنثی‌سازی رادیکال سوپراکسید
-
کاهش آن ممکن است با افزایش التهاب یا آسیب سلولی همراه باشد
بیومارکرهای آسیب اکسیداتیو
در برخی موارد، به‌جای آنتی‌اکسیدان‌ها، محصولات ناشی از آسیب اکسیداتیو اندازه‌گیری می‌شوند:
-
MDA (مالون‌دی‌آلدهید) – نشان‌دهنده پراکسیداسیون چربی
-
۸-OHdG – بیومارکر آسیب DNA در ادرار
-
F2-Isoprostanes – مارکر دقیق آسیب اکسیداتیو چربی‌ها در پلاسما یا ادرار
نکات کلیدی در تفسیر نتایج
-
سطح آنتی‌اکسیدان‌ها ممکن است تحت‌تأثیر تغذیه، استرس، بیماری‌های زمینه‌ای یا مکمل‌یاری قرار گیرد
-
تفسیر نتایج باید توسط پزشک مطلع از شرایط بالینی فرد انجام شود
-
بسیاری از این تست‌ها در آزمایشگاه‌های تخصصی یا مراکز تحقیقاتی قابل انجام هستند
جمع‌بندی
بررسی سطح آنتی‌اکسیدان‌ها در آزمایشگاه، روشی کاربردی برای ارزیابی وضعیت دفاعی بدن در برابر استرس اکسیداتیو است. این آزمایش‌ها می‌توانند نقش مهمی در مدیریت بیماری‌های مزمن، تنظیم دقیق‌تر رژیم‌های درمانی و بهبود کیفیت زندگی بیماران ایفا کنند.
منابع :
NIH – Office of Dietary Supplements – Antioxidants
PubMed – Clinical Use of Antioxidant Testing
No. 104
۰۴/۰۴