سرب یکی از فلزات سنگین و سمی است که در بدن کودکان حتی در مقادیر بسیار کم نیز می‌تواند تأثیرات جبران‌ناپذیری بر مغز، رشد ذهنی، رفتار و سیستم خونی داشته باشد. مسمومیت با سرب اغلب بدون علامت است، اما عوارض آن می‌تواند مادام‌العمر باشد. به همین دلیل، بررسی سطح سرب خون در کودکان—به‌ویژه آن‌هایی که در محیط‌های پرخطر زندگی می‌کنند اهمیت حیاتی دارد.
چرا بررسی سطح سرب در کودکان ضروری است؟
کودکان، به‌ویژه زیر ۶ سال، در معرض خطر بیشتری قرار دارند زیرا:
-
جذب سرب در بدن آن‌ها سریع‌تر از بزرگسالان است
-
سد خونی-مغزی در کودکان هنوز کامل نیست
-
سرب می‌تواند به IQ و یادگیری آن‌ها آسیب برساند
-
تماس با رنگ‌های قدیمی، خاک، ظروف سنتی یا آب آلوده رایج‌تر از آن چیزی است که تصور می‌شود
-
علائم اولیه اغلب پنهان یا غیراختصاصی هستند
چه زمانی باید آزمایش سرب خون انجام شود؟
🔍 زمان مناسب غربالگری طبق CDC:
-
در سنین ۱ تا ۲ سالگی، به‌ویژه اگر کودک در مناطق پرریسک زندگی می‌کند
-
تکرار تست در سنین بالاتر در صورت تداوم خطر محیطی
کودکانی که در شرایط زیر قرار دارند باید آزمایش شوند:
-
زندگی در خانه‌های قدیمی با رنگ سرب‌دار (ساخت پیش از ۱۹۷۸)
-
تماس با خاک آلوده یا نزدیکی به صنایع باتری‌سازی، ذوب فلزات
-
استفاده از ظروف سنتی لعاب‌دار یا آب‌آشامیدنی از لوله‌های قدیمی
-
کمبود آهن یا سوءتغذیه (که جذب سرب را افزایش می‌دهد)
آزمایش سرب خون چگونه انجام می‌شود؟
-
نمونه‌گیری اولیه از نوک انگشت (خون مویرگی)
-
اگر مقدار بالا باشد، نمونه‌گیری وریدی برای تأیید انجام می‌شود
-
مقدار نرمال: کمتر از ۳.۵ میکروگرم در دسی‌لیتر (طبق استاندارد CDC 2021)
-
مقادیر بالاتر نیازمند بررسی محیطی، تغذیه‌ای و درمانی هستند
علائم احتمالی مسمومیت با سرب
اکثر کودکان علائم آشکار ندارند، اما در موارد شدید می‌توان مشاهده کرد:
-
تأخیر رشد ذهنی یا گفتاری
-
مشکلات یادگیری، تحریک‌پذیری، پرخاشگری
-
کاهش اشتها، کاهش وزن، درد شکمی
-
کم‌خونی مقاوم به درمان
-
خستگی مزمن یا خواب‌آلودگی غیرطبیعی
در صورت بالا بودن سطح سرب چه باید کرد؟
گام‌های درمان و پیشگیری:
-
حذف منبع سرب از خانه، مدرسه یا محیط بازی
-
تقویت رژیم غذایی با منابع غنی از آهن، کلسیم و ویتامین C
-
استفاده از داروهای شلاته‌کننده (Chelation Therapy) در موارد شدید
-
پیگیری منظم سطح سرب تا کاهش به محدوده ایمن
جمع‌بندی
آزمایش سرب خون، به‌ویژه در مناطق پرخطر یا در صورت علائم مشکوک، گامی کلیدی در حفظ سلامت سیستم عصبی، شناختی و رفتاری کودکان است. شناسایی زودهنگام و حذف منابع سربی می‌تواند از آسیب‌های جدی و جبران‌ناپذیر جلوگیری کند.
منابع :
CDC – Blood Lead Levels in Children
No. 108
۰۴/۰۴
