بی‌اختیاری روده یا ناتوانی در کنترل اجابت مزاج، حالتی است که فرد نمی‌تواند خروج مدفوع را به اراده خود کنترل کند. این اختلال می‌تواند کیفیت زندگی بیماران را به‌طور قابل توجهی کاهش دهد، اعتماد به نفس را تحت تأثیر قرار دهد و در فعالیت‌های روزمره محدودیت‌هایی ایجاد کند. برآورد می‌شود که بیش از ۱۰٪ از جمعیت بزرگسال جهان حداقل برای یک بار در طول زندگی خود این مشکل را تجربه کرده‌اند.
بی‌اختیاری روده چیست؟
بی‌اختیاری روده (Fecal Incontinence) وضعیتی است که فرد ناتوانی در کنترل حرکات روده را تجربه می‌کند و ممکن است منجر به نشت مدفوع یا گاز شود. این مشکل نه تنها بر سلامت جسمی، بلکه بر روحیه و کیفیت زندگی فرد نیز تأثیر می‌گذارد. بر اساس آمار، تقریباً یک‌سوم افراد بالای ۶۵ سال به این اختلال دچار می‌شوند، اما شرم اجتماعی باعث شده بسیاری از موارد گزارش نشود. در این مقاله، به طور جامع به بررسی علل، علائم و راهکارهای درمانی بی‌اختیاری روده خواهیم پرداخت.
علل بی‌اختیاری روده چیست؟
این اختلال ناشی از ترکیبی از عوامل مختلفی است که به عضلات یا اعصاب کف لگن آسیب می‌زنند. برخی از علل شایع عبارتند از:
- آسیب‌های عضلانی یا عصبی:
- زایمان طبیعی (به‌ویژه با استفاده از فورسپس یا اپی‌زیاتومی)
- جراحی‌های مقعدی (مانند هموروئیدکتومی)
- پرتودرمانی برای سرطان‌های لگن
- بیماری‌های عصبی (پارکینسون، دیابت، اسکلروز پراکنده)
- مشکلات گوارشی:
- اسهال یا یبوست مزمن که کنترل را دشوار می‌کند.
- اختلالات ساختاری:
- پرولاپس رکتوم، هموروئید یا رکتوسل.
- عوامل دیگر:
- مصرف غذاهای تند یا کافئین‌دار.
- در کودکان: اجتناب از استفاده از دستشویی.
علائم بی‌اختیاری روده چگونه است؟
علائم این اختلال از خفیف تا شدید متفاوت است و ممکن است شامل:
- نشت مدفوع یا گاز (بدون آگاهی یا همراه با احساس فوریت)
- احساس فوریت در دفع مدفوع
- لکه‌گذاری لباس زیر با مدفوع یا موکوس
- اضطراب اجتماعی یا انزوای فرد به‌دلیل ترس از نشت
روش‌های تشخیص بی‌اختیاری روده
تشخیص دقیق نیازمند معاینه فیزیکی و تست‌های تخصصی است:
- معاینه انگشتی مقعد: برای بررسی تون عضلانی.
- آزمایش خون: برای رد بیماری‌های زمینه‌ای (مانند دیابت).
- تصویربرداری: سونوگرافی یا MRI برای ارزیابی آسیب‌های عضلانی.
- الکترومیوگرافی: برای سنجش عملکرد عصبی عضلات کف لگن.
درمان بی‌اختیاری روده: گزینه‌های موجود
درمان این اختلال وابسته به شدت علائم و علت زمینه‌ای است و معمولاً به‌صورت مرحله‌ای انجام می‌شود:
- تغییرات سبک زندگی
- افزایش مصرف فیبر (۲۰–۳۰ گرم در روز)
- پرهیز از کافئین و غذاهای محرک
- نوشیدن آب کافی و تنظیم برنامه دفع منظم
- داروها
- ضداسهال‌ها (مانند لوپرامید)
- ملین‌ها برای درمان یبوست
- تمرینات کف لگن
- تمرینات کگل و درمان با بیوفیدبک
- وسایل کمکی
- استفاده از پوشینه‌ها یا پلاگ‌های مقعدی
- درمان‌های تخصصی
- تحریک عصب خاجی یا شست‌وشوی روده
- جراحی (در موارد شدید): ترمیم عضلات یا کاشت اسفنکتر مصنوعی
چالش‌های مرتبط با بی‌اختیاری روده
- کم‌گزارشی: به‌دلیل شرم اجتماعی، بسیاری از بیماران دیر به پزشک مراجعه می‌کنند.
- تنوع علائم: شدت علائم متفاوت است، از نشت جزئی تا عدم کنترل کامل.
- اختلاف در رویکرد درمانی: تعادل بین درمان محافظه‌کارانه و جراحی گاهی مورد بحث است.
جمع‌بندی
بی‌اختیاری روده یک مشکل شایع اما قابل‌درمان است. تشخیص به‌موقع و اقدامات درمانی مناسب (از جمله تغییر رژیم غذایی، تمرینات کف لگن و در صورت نیاز مداخلات تخصصی) می‌تواند کیفیت زندگی فرد را بهبود بخشد. اگر علائم شدیدی دارید، حتماً با پزشک خود مشورت کنید.
منابع:
No. 48
۰۴/۰۲