غده تیروئید، موتور تنظیم‌کننده انرژی و متابولیسم بدن است. اما در برخی افراد، سیستم ایمنی به اشتباه این غده حیاتی را هدف قرار می‌دهد و باعث تولید آنتی‌بادی علیه یکی از آنزیم‌های اصلی تیروئید به نام تیروئید پراکسیداز (TPO) می‌شود.
تست آنتیTPO (Anti‑Thyroid Peroxidase Antibody) تستی کلیدی برای شناسایی این نوع اختلالات خودایمنی است — به‌ویژه در زنان مبتلا به هایپرتیروئیدی خودایمنی یا مشکلات ناباروری که علت آن هنوز به‌روشنی مشخص نشده است.
آنتیTPO چیست و چرا اهمیت دارد؟
آنزیم TPO عامل اتصال ید به تیروزین در ساخت هورمون‌های تیروئیدی (T3 و T4) است.
وقتی سیستم ایمنی بدن علیه TPO آنتی‌بادی تولید می‌کند، فعالیت تیروئید مختل می‌شود و اختلالاتی نظیر:
– تیروئیدیت هاشیموتو (کم‌کاری خودایمنی)
– بیماری گریوز (پرکاری خودایمنی)
– و در برخی موارد **تیروئیدیت پس از زایمان
رخ می‌دهد.
بر اساس منابع معتبر ، مثبت بودن تست Anti‑TPO حتی در افراد با عملکرد طبیعی تیروئید، نشانه وجود زمینه خودایمنی پنهان است که می‌تواند در آینده منجر به تغییر عملکرد غده شود.
ارتباط Anti‑TPO با هایپرتیروئیدی خودایمنی (Graves’ Disease)
در بیماران دچار بیماری گریوز، سیستم ایمنی علاوه بر تولید آنتی‌بادی‌های تحریک‌کننده گیرنده TSH (TRAb)، معمولاً آنتی‑TPO را نیز می‌سازد.
حضور همزمان این دو آنتی‌بادی نشانه‌ای از فعال بودن گسترده سیستم ایمنی علیه بافت تیروئید است.
ویژگی‌های بالینی رایج در هایپرتیروئیدی خودایمنی همراه با Anti‑TPO مثبت:
– افزایش ضربان قلب و احساس تپش
– کاهش وزن غیرمنتظره
– اضطراب، لرزش دست و بی‌خواب
– گواتر منتشر و در مواردی اگوفتالمی (برجستگی چشم‌ها)
– مقاومت بیشتر به درمان با داروهای ضدتیروئید
وجود Anti‑TPO مثبت در گریوز، با احتمال بالاتر **عود بیماری** پس از درمان دارویی نیز همراه است، به‌ویژه در زنان و افراد با سابقه خانوادگی خودایمنی.
تست آنتی‑TPO و نقش آن در بررسی ناباروری
حتی در زنان با عملکرد طبیعی غده تیروئید (اوتیروئید)، وجود آنتیTPO مثبت می‌تواند روی باروری و بارداری اثر منفی بگذارد.
مکانیسم اثر آنتیTPO در ناباروری:
– ایجاد التهاب مزمن در بافت تیروئید و تغییر در تعادل هورمون‌های تیروئیدی ظریف مورد نیاز برای تخمک‌گذاری
– افزایش خطر سقط‌های مکرر در سه‌ماهه اول بارداری
– تأثیر منفی بر لانه‌گزینی جنین در رحم
– افزایش احتمال زایمان زودرس و اختلال رشد داخل رحمی جنین
نکته مهم اینکه **TPO مثبت بدون تغییر در TSH یا T4 نیز می‌تواند نشانه زمینه‌ای از اختلال ایمنی در رحم باشد که با روش‌های درمانی قابل کنترل است.
چه زمانی انجام تست آنتیTPO توصیه می‌شود؟
پزشکان و متخصصان غدد معمولاً در شرایط زیر تست آنتی‑TPO را تجویز می‌کنند:
– اختلالات عملکرد تیروئید (TSH غیرطبیعی)
– سابقه بیماری‌های خودایمنی مانند لوپوس یا دیابت نوع ۱
– ناباروری یا سقط مکرر بدون علت مشخص
– زنان باردار در معرض خطر اختلالات تیروئید
– تیروئید بزرگ یا وجود گره‌های تیروئیدی در سونوگرافی
تفسیر نتایج آزمایش آنتی‑TPO
- نتیجه منفی: معمولاً کمتر از ۳۵ واحد در میلی‌لیتر، نشانه نبود خودایمنی تیروئید.
- نتیجه مثبت: بیش از ۳۵–۵۰ IU/mL بسته به کیت آزمایشگاهی؛ نشانه وجود پاسخ خودایمنی است.
- مقادیر مرزی: نیاز به تکرار یا انجام همزمان سایر تست‌ها مانند Anti‑TG و TRAb دارد.
پزشک نتیجه را همزمان با مقادیر TSH، T3 و T4 تفسیر می‌کند تا نوع اختلال تیروئیدی مشخص شود.
مدیریت و درمان در بیماران Anti‑TPO مثبت
درمان بستگی به عملکرد واقعی غده تیروئید دارد:
– در هایپرتیروئیدی خودایمنی (گریوز): داروهای مهارکننده تیروئید مانند متی‌مازول یا پروپیل‌تیواوراسیل استفاده می‌شود.
– در زنان نابارور با Anti‑TPO مثبت و عملکرد نرمال: ممکن است از لووتیروکسین با دوز پایین برای تنظیم دقیق محیط هورمونی استفاده شود.
– آنتی‌اکسیدان‌ها و مکمل سلنیوم در برخی مطالعات باعث کاهش تیتر آنتیTPO شده‌اند.
– پیگیری دوره‌ای با آزمایش TSH هر ۳–۶ ماه ضروری است.
پرسش‌های متداول (FAQ)
۱. آیا مثبت بودن آنتی‑TPO همیشه به معنی بیماری است؟
خیر، ممکن است فرد کاملاً سالم باشد اما تیتر آنتیTPO او مثبت باشد. این وضعیت تنها نشان‌دهنده آمادگی سیستم ایمنی برای بروز اختلالات تیروئیدی است.
۲. آیا آنتی‑TPO باعث ناباروری مستقیم می‌شود؟
به‌طور مستقیم خیر؛ اما از طریق تغییر در عملکرد تیروئید و محیط هورمونی رحم می‌تواند احتمال لقاح و لانه‌گزینی را کاهش دهد.
۳. آیا درمان آنتی‑TPO مثبت بدون اختلال آزمایش هورمونی لازم است؟
در اغلب موارد، نیاز به مداخله فعال نیست؛ فقط پیگیری منظم و حفظ تعادل هورمونی اهمیت دارد.
جمع‌بندی
تست آنتیTPO نه‌تنها ابزاری برای تشخیص بیماری‌های خودایمنی تیروئید، بلکه شاخصی هشداردهنده برای ارزیابی باروری زنان است.
در هایپرتیروئیدی خودایمنی، وجود این آنتی‌بادی نشانه فعالیت گسترده سیستم ایمنی و افزایش احتمال عود بیماری است.
در ناباروری، حتی در صورت نرمال بودن عملکرد تیروئید، Anti‑TPO مثبت می‌تواند نقش پنهانی در اختلال تخمک‌گذاری یا سقط‌های زودرس داشته باشد.
تشخیص به‌موقع و پیگیری منظم، می‌تواند مسیر درمان و حفظ باروری را به‌طور قابل توجهی بهبود بخشد.
منابع:
۱. [CDC – Thyroid Disorders and Women’s Health]
2. [StatPearls – Thyroid Antibodies and Pregnancy Outcomes]
No.58
۰۴/۰۸