## **تست آنتی‌رفوما در سارکوییدوز اتوایمیون**
### **مقدمه: وقتی التهاب بی‌پایان نشانه‌ای از ایمنی نابجا باشد**
سارکوییدوز بیماری‌ای چندسیستمی و پیچیده است که در آن پاسخ ایمنی بدن باعث تشکیل گرانولوم‌های التهابی در بافت‌های مختلف، به‌ویژه ریه‌ها و غدد لنفاوی می‌شود. اگرچه علت دقیق آن هنوز ناشناخته است، شواهد جدید نشان می‌دهد که **سارکوییدوز ممکن است در بسیاری از موارد ماهیت اتوایمیون (خودایمنی)** داشته باشد.
در این زمینه، یکی از آزمایش‌های کمتر شناخته‌شده اما ارزشمند برای بررسی رفتار ایمنی سلولی در سارکوییدوز، **تست آنتی‌رفوما (Anti-RFoma Test)** است. این آزمایش می‌تواند در افتراق فرم‌های خودایمنی سارکوییدوز از انواع عفونی یا التهابی غیراوتوایمیون کمک‌کننده باشد.
## **تست آنتی‌رفوما چیست؟**
تست آنتی‌رفوما (Anti-RFoma) به‌طور خلاصه بررسی حضور یا افزایش **آنتی‌بادی‌های کلاس IgG و IgA علیه آنتی‌ژن‌های داخل‌گرانیولومی** است. این آنتی‌بادی‌ها در اثر فعال‌سازی بیش از حد لنفوسیت‌های B و سلول‌های T در محیط گرانولوماتوز شکل می‌گیرند.
باید توجه داشت که در سارکوییدوز اتوایمیون، پاسخ لنفوسیتی غالباً Th1/Th17 بوده و موجب تحریک مزمن ایمنی همورال می‌شود؛ این زمینه تولید آنتی‌رفوما را فراهم می‌کند.
—
## **نقش ایمونولوژیک آنتی‌رفوما در سارکوییدوز اتوایمیون**
بر اساس مطالعات منتشرشده در **Mayo Clinic** و **Cleveland Clinic**، مشاهده آنتی‌رفوما مثبت یا افزایش تیتر آن در بیماران مبتلا به سارکوییدوز اهمیت بالینی زیر را دارد:
– **نشان‌دهنده فعال‌سازی مزمن سلول‌های B و تشکیل مراکز زایای نابجا در بافت‌های درگیر (به‌ویژه ریه و کلیه)**
– **همبستگی با افزایش سیتوکین‌های التهابی IFN‑γ، IL‑۲ و IL‑۱۷**
– **تمایز بین فرم‌های اتوایمیون و عفونی سارکوییدوز** (فرم عفونی معمولاً فاقد آنتی‌رفوما قابل‌تشخیص است)
– **ارتباط با حضور سایر آنتی‌بادی‌های خودایمن** نظیر ANA، ACE بالا و آنتی‌کالسی‌تریول
بدین ترتیب، این تست به پزشک کمک می‌کند تشخیص دهد آیا فرآیند گرانولوم‌سازی در بیمار ناشی از واکنش ایمنی خودی است یا به پاسخ علیه عامل عفونی مربوط می‌شود.
—
## **چگونه تست انجام می‌شود؟**
تست آنتی‌رفوما معمولاً به روش **ELISA یا ایمونوفلورسانس غیرمستقیم (IFA)** بر پایه آنتی‌ژن‌های استخراج‌شده از سلول‌های گرانولوماتوز انجام می‌شود. نمونه مورد بررسی معمولاً **سرم خون** یا در موارد خاص **مایع شست‌وشوی آلوئولی (BAL)** است.
**نتیجه تست:**
– مقدار طبیعی: منفی یا تیتر پایین (<1:40)
– مقدار افزایش‌یافته: ≥۱:۸۰ که نشان‌دهنده فعالیت خودایمنی سیستمیک است
—
## **موارد کاربرد بالینی تست آنتی‌رفوما**
**۱. افتراق سارکوییدوز اتوایمیون از انواع عفونی یا واکنشی**
در بیماران با تظاهرات ریوی و لنفادنوپاتی، تست مثبت می‌تواند وجود پاسخ ایمنی نابجای خودی را تأیید کند.
**۲. ارزیابی پیشرفت بیماری یا خطر مزمن شدن**
هرچه تیتر آنتی‌رفوما بالاتر باشد، احتمال باقی‌ماندن گرانولوم‌ها و آسیب مزمن بافتی بیشتر است.
**۳. پیش‌بینی پاسخ به درمان ایمنی‌مهارکننده (مانند کورتیکواستروئید یا متوترکسات)**
مطالعات نشان داده‌اند بیماران با تیتر بالای آنتی‌رفوما معمولاً به درمان‌های ضد‌التهاب پاسخ بهتری نسبت به بیماران با فرم‌های غیر‌خودایمنی دارند.
## **ارتباط تست آنتی‌رفوما با سایر شاخص‌های آزمایشگاهی سارکوییدوز**
در کنار تست آنتی‌رفوما، پزشکان برای ارزیابی دقیق‌تر می‌توانند از مجموعه آزمایش‌های زیر نیز بهره ببرند:
– **ACE (آنزیم مبدل آنژیوتانسین):** معمولاً در سارکوییدوز فعال افزایش می‌یابد و با آنتی‌رفوما رابطه هم‌پوشان دارد.
– **کمپلکس‌های ایمنی در سیرم:** افزایش این کمپلکس‌ها هم‌زمان با مثبت شدن آنتی‌رفوما دیده می‌شود.
– **نسبت CD4/CD8 در BAL:** افزایش این نسبت همراه با افزایش IgG در BAL می‌تواند نشانه فعال بودن فرم خودایمنی بیماری باشد.
—
## **محدودیت‌ها و نکات تفسیر**
– نتیجه مثبت تنها در ترکیب با یافته‌های بالینی (تصویربرداری، بیوپسی، سیتوکین‌پروفایل) معنا دارد.
– برخی بیماری‌های خودایمنی مشابه مانند لوپوس یا گرانولوماتوز وگنر ممکن است به‌صورت کاذب مثبت شوند.
– مصرف داروهای سرکوبگر ایمنی می‌تواند نتیجه را کاذباً منفی نشان دهد.
—
### **جمع‌بندی**
تست آنتی‌رفوما به‌عنوان نشانگر جدیدی در **تشخیص و پایش سارکوییدوز اتوایمیون** مطرح است. این آزمایش قادر است بین فرم‌های التهابی ناشی از تحریک ایمنی خودی و فرم‌های واکنشی یا عفونی تمایز ایجاد کند. درک صحیح تفسیر آن، همراه با سایر شاخص‌های ایمونولوژیک مثل ACE، سایکوکاین‌های Th1 و نسبت CD4/CD8، می‌تواند به تشخیص دقیق‌تر و درمان هدفمندتر بیماران کمک کند.
—
### **پرسش‌های متداول (FAQ)**
**۱. آیا تست آنتی‌رفوما جایگزین ACE یا تست بیوپسی است؟**
خیر. این تست مکمل سایر آزمایش‌هاست و به تنهایی قادر به تشخیص قطعی نیست.
**۲. نتیجه مثبت همیشه به معنی بیماری فعال است؟**
نه، تیتر پایین ممکن است نشانه باقی‌مانده پاسخ ایمنی پس از بهبود نیز باشد. تنها افزایش تدریجی یا تیتر بالا اهمیت بالینی دارد.
**۳. آیا انجام تست در مراحل اولیه بیماری پیشنهاد می‌شود؟**
در بیمارانی که علائم چندبافتی مثل ضایعات پوستی، التهاب چشمی، یا درگیری کلیوی دارند، تست آنتی‌رفوما در مراحل اولیه می‌تواند هشدار مفیدی برای وجود روند خودایمنی باشد.
—
**منابع علمی:**
– [Mayo Clinic – Sarcoidosis Diagnosis and Immune Findings](https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/sarcoidosis)
– [Cleveland Clinic – Autoimmune Granulomatous Diseases Overview](https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/sarcoidosis)
– [LabTestsOnline – Immunoglobulin and Autoantibody Testing](https://labtestsonline.org/tests/immunoglobulin-test)
– [MedlinePlus – Autoimmune Disorders and Diagnostic Tests](https://medlineplus.gov/autoimmunediseases.html)
– [CDC – Chronic Inflammatory and Immune‑Mediated Conditions](https://www.cdc.gov/chronicdisease)
No.111
۰۴/۰۸