راهنمای جامع برای شناخت سه تهدید جدی قلب
قلب ممکن است به دلایل گوناگون دچار اختلال شود. بین بیماری‌های شایع قلبی، سه دسته بیشترین تهدید را دارند: آریتمی (اختلال ریتم)، نارسایی قلبی و تنگی عروق کرونر. در این مطلب، به‌زبان ساده تفاوت‌ها، علائم، علل و مسیر تشخیص/درمان را مرور می‌کنیم.
آریتمی قلبی (اختلال در ریتم ضربان)
وقتی ضربان قلب خیلی کند، خیلی تند یا نامنظم شود، آریتمی رخ داده است؛ می‌تواند گذرا یا پایدار باشد.
علائم شایع:
-
تپش قلب یا احساس ضربان نامنظم
-
سرگیجه/سبکی سر، گاهی سنکوپ (غش)
-
تنگی نفس
علل مهم:
-
اختلال سیستم الکتریکی قلب، بیماری‌های دریچه‌ای/مادرزادی
-
اختلالات تیروئید یا الکترولیت‌ها
-
مصرف برخی داروها، محرک‌ها یا الکل
تشخیص و درمان:
-
تشخیص: نوار قلب (ECG)، هولتر ۲۴–۴۸ ساعته، تست ورزش
-
درمان: داروهای ضدآریتمی، کاردیوورژن (شوک الکتریکی)، پیس‌میکر/ICD در موارد منتخب، ابلیشن کاتتری
نارسایی قلبی (ضعف پمپاژ)
وقتی قلب نتواند خون را به‌قدر کافی پمپاژ کند تا نیاز بدن تأمین شود.
علائم مشخص:
-
تنگی نفس (حین فعالیت یا حتی استراحت)، سرفه شبانه
-
ورم پاها/مچ‌ها، افزایش وزن ناگهانی ناشی از احتباس مایعات
-
خستگی زودرس، کاهش تحمل فعالیت
دلایل شایع:
-
بیماری عروق کرونر و سابقه سکته قلبی
-
فشار خون بالا، بیماری‌های دریچه‌ای
-
دیابت، الکلیسم، کاردیومیپاتی‌ها
تشخیص و درمان:
-
تشخیص: اکوکاردیوگرافی (EF)، نوار قلب، BNP/NT-proBNP، MRI قلب در برخی موارد
-
درمان: ACEi/ARB/ARNI، بتابلوکر، آلدواستون‌بلوکر، دیورتیک، SGLT2i، CRT/ICD در بیماران منتخب، رژیم کم‌نمک و مدیریت مایعات/وزن
تنگی عروق کرونر (گرفتگی رگ‌های تغذیه‌کننده قلب)
تجمع پلاک‌های چربی/کلسترول در دیواره رگ‌ها باعث کاهش خون‌رسانی به عضله قلب می‌شود.
علائم:
-
درد/فشار قفسه سینه (آنژین) حین فعالیت یا استرس
-
تنگی نفس، تعریق سرد، تهوع
-
انتشار درد به بازو، گردن، فک؛ در موارد شدید: سکته قلبی
عوامل خطر:
-
فشار خون بالا، دیابت، LDL بالا
-
سیگار، چاقی شکمی، کم‌تحرکی، سابقه خانوادگی
تشخیص و درمان:
-
تشخیص: نوار قلب، تست ورزش یا استرس ایمیجینگ، سی‌تی آنژیو، آنژیوگرافی تهاجمی
-
درمان: ضدپلاکت (آسپرین/کلوپیدوگرل)، استاتین‌ها، نیتروگلیسیرین، بتابلوکر؛ آنژیوپلاستی و استنت یا جراحی بای‌پس در موارد لازم
مقایسه سریع در یک نگاه
| ویژگی | آریتمی | نارسایی قلبی | تنگی عروق کرونر |
|---|---|---|---|
| ماهیت مشکل | اختلال ریتم | کاهش قدرت پمپاژ | انسداد/ت狭ی عروق خون‌رسان |
| علامت غالب | تپش/نامنظمی یا کندی/تندی | تنگی نفس، ورم، خستگی | درد قفسه سینه (آنژین) |
| تست‌های کلیدی | ECG، هولتر، تست ورزش | اکو، BNP/NT-proBNP | تست استرس، CT-Angio/آنژیو |
| درمان متداول | دارو، ابلیشن، پیس‌میکر/ICD | داروهای استاندارد HF، CRT/ICD | دارو، استنت یا بای‌پس |
نکته: این سه وضعیت می‌توانند هم‌زمان یا پشت‌سرهم رخ دهند (مثلاً CAD → سکته قلبی → نارسایی → آریتمی). بنابراین ارزیابی کامل پزشک ضروری است.
پیشگیری: ۵ ستون طلایی سلامت قلب
-
کنترل دقیق فشار خون، قند خون و چربی‌ها (LDL)
-
ترک سیگار و محدود کردن الکل
-
فعالیت بدنی منظم (حداقل ۱۵۰ دقیقه/هفته)
-
تغذیه مدیترانه‌ای/کم‌نمک، کاهش وزن در صورت اضافه‌وزن
-
چکاپ دوره‌ای: پروفایل چربی، گلوکز، فشار خون، EKG (برحسب سن/ریسک)
سؤالات پرتکرار (FAQ)
آیا آریتمی همیشه خطرناک است؟
نه؛ برخی آریتمی‌ها خوش‌خیم‌اند. اما آریتمی‌های ماندگار یا همراه با غش/تنگی نفس نیاز به بررسی فوری دارند.
نارسایی قلبی درمان قطعی دارد؟
قابل‌کنترل است. با داروهای استاندارد و تغییر سبک زندگی می‌توان علائم را کم و بستری‌ها را کاهش داد.
آیا تنگی عروق بدون درد سینه ممکن است؟
بله؛ به‌خصوص در دیابت، تنگی عروق می‌تواند بی‌علامت یا با تنگی نفس بروز کند.
نتیجه گیری
آگاهی از علائم هشداردهنده، مراجعه سریع به پزشک و کنترل عوامل خطر مانند فشار خون، دیابت، چربی خون و سیگار، نقش کلیدی در پیشگیری و کاهش عوارض این بیماری‌ها دارد. پیگیری منظم پزشکی، انجام چکاپ و پایبندی به تغییرات سبک زندگی، بهترین راهکار برای حفظ سلامت قلب و افزایش طول عمر است.
منابع :
Centers for Disease Control and Prevention (CDC) – Heart Disease Facts
No. 26
۰۴/۰۵
