آزمایش‌های خون تستی حیاتی برای تشخیص بیماری‌ها، ارزیابی اثربخشی درمان و پایش سلامت بدن هستند. اما برخی دارو ها و مکمل‌ها می‌توانند نتایج این آزمایش‌ها را به‌صورت کاذب تغییر دهند، تفسیر نتایج را دشوار کنند یا حتی باعث تشخیص اشتباه شوند.
در این راهنمای جامع، با مهم‌ترین داروهایی که ممکن است در آزمایش خون اختلال ایجاد کنند آشنا می‌شوید و می‌آموزید چه داروهایی را باید قبل از آزمایش با احتیاط مصرف یا موقتاً قطع کرد.
۱. مکمل‌های بیوتین (ویتامین B7)
-
تداخل با: TSH، FT3، FT4، تروپونین، HCG، LH، FSH
-
مکانیسم: تداخل در ایمونواسی‌ها (مثل ELISA) → نتایج بالا یا پایین کاذب
-
راهکار: قطع مکمل حداقل ۲ تا ۳ روز قبل از آزمایش
۲. داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs)
-
نمونه‌ها: ایبوپروفن، ناپروکسن، دیکلوفناک
-
اثر: افزایش کراتینین، اوره، آنزیم‌های کبدی
-
نکته: در مصرف مزمن ممکن است باعث افت هموگلوبین شود
۳. داروهای کاهنده چربی (استاتین‌ها)
-
نمونه‌ها: آتورواستاتین، روزوواستاتین
-
اثر: افزایش ALT، AST؛ در موارد نادر: CPK بالا → شک به میوپاتی
۴. داروهای مدر (دیورتیک‌ها)
-
نمونه‌ها: فوروزماید، تیازیدها
-
تداخل با: پتاسیم، سدیم، منیزیم؛ خطر افت شدید پتاسیم و تغییرات ECG
۵. متفورمین
-
کاربرد: دیابت نوع ۲
-
اثر: افزایش لاکتات، اختلال در تفسیر آزمایش‌های کلیوی
-
هشدار: باید پیش از CT با ماده حاجب قطع شود
۶. داروهای تیروئیدی و ضدتیروئید
-
نمونه‌ها: لووتیروکسین، متی‌مازول
-
تأثیر: نوسان TSH، FT4، T3 در صورت مصرف نامنظم
۷. داروهای ضدافسردگی و روان‌پزشکی
-
نمونه‌ها: فلوکستین، سرترالین، لیتیوم، کلوزاپین
-
تداخلات:
-
هیپوناترمی (سدیم پایین)
-
کاهش نوتروفیل یا پلاکت
-
افزایش پرولاکتین
-
۸. داروهای ضدانعقاد (وارفارین، هپارین، NOACs)
-
اثر: افزایش PT، INR، APTT
-
نکته: برای جراحی یا آزمایش‌های غیراختصاصی، تنظیم با پزشک ضروری است
۹. آنتی‌بیوتیک‌ها
-
نمونه‌ها: ریفامپین، تتراسایکلین، سفالوسپورین‌ها
-
تداخل:
-
مثبت کاذب در اوره، کراتینین، بیلی‌روبین
-
کاهش جذب ویتامین‌ها و املاح
-
۱۰. مکمل‌های ورزشی (کراتین، پروتئین وی، آمینواسیدها)
-
تأثیر:
-
افزایش کراتینین → تشخیص اشتباه آسیب کلیوی
-
تغییر در BUN و GFR در دوزهای بالا
-
سایر داروها و مواد مداخله‌گر
| ماده یا دارو | تداخل آزمایشگاهی مهم |
|---|---|
| آسپرین | افزایش BT، تداخل در شمارش پلاکت |
| قرص‌های ضدبارداری | افزایش TBG، HDL، گلوکز |
| ویتامین C زیاد | کاهش کاذب بیلی‌روبین و کراتینین |
| ضدصرع‌ها (فنی‌توئین، والپروات) | افزایش آنزیم‌های کبدی، کاهش پلاکت |
| داروهای ضدسرطان | کاهش WBC، RBC، PLT |
نکات مهم قبل از انجام آزمایش خون
- لیست کامل داروها و مکمل‌ها را در اختیار پزشک و آزمایشگاه قرار دهید
- از قطع خودسرانه دارو جداً خودداری کنید؛ تصمیم با پزشک است
- شرایط خاص هر آزمایش (ناشتایی، قطع مکمل) را از قبل بررسی کنید
- در مصرف مزمن داروها، ممکن است آزمایش پایه جهت مقایسه نیاز باشد
پرسش‌های پرتکرار (FAQ)
آیا همه داروها باید قبل از آزمایش قطع شوند؟
✘ خیر. برخی داروها باید ادامه یابند تا وضعیت واقعی بیمار نشان داده شود. فقط برخی مکمل‌ها یا داروهای خاص باعث نتایج کاذب می‌شوند.
آیا ویتامین‌ها هم بر آزمایش‌ها اثر دارند؟
✔ بله. بیوتین، ویتامین C، آهن از مهم‌ترین موادی هستند که در تست‌های تیروئید، هماتولوژی و بیوشیمی تداخل ایجاد می‌کنند.
چه مدت قبل از آزمایش باید دارو قطع شود؟
⏱ بسته به دارو متفاوت است، اما به‌طور کلی بین ۲۴ تا ۷۲ ساعت. برای داروهایی مثل بیوتین یا وارفارین ممکن است زمان بیشتری نیاز باشد.
جمع‌بندی
تداخل داروها با آزمایش‌های خون موضوعی مهم اما قابل پیشگیری است.
با آگاهی از این داروها، مشورت با پزشک، و اعلام دقیق داروهای مصرفی به آزمایشگاه، می‌توان از خطاهای تشخیصی، درمان‌های اشتباه و عوارض ناخواسته جلوگیری کرد.
منابع :
CDC – Clinical Laboratory Guidelines
No. 49
۰۴/۰۴