سندرم درد مثانه، که با نام سیستیت بینابینی (Interstitial Cystitis) نیز شناخته می‌شود، یک بیماری مزمن و پیچیده است که باعث درد و فشار در ناحیه مثانه و لگن می‌شود و اغلب با تکرر و اضطرار در ادرار کردن همراه است. این بیماری بیشتر در زنان، به‌ویژه بالای ۳۰ سال دیده می‌شود، اما می‌تواند افراد هر سن و جنسی را تحت تأثیر قرار دهد. سندرم درد مثانه کیفیت زندگی را به شدت تحت تأثیر قرار می‌دهد و بر فعالیت‌های روزمره، خواب، روابط اجتماعی و جنسی تأثیر منفی می‌گذارد.
علائم بیماری
- درد یا فشار در مثانه که ممکن است با پر شدن مثانه تشدید شده و پس از ادرار کاهش یابد
- درد در ناحیه لگن یا بین واژن و مقعد در زنان، یا بین بیضه و مقعد در مردان
- تکرر ادرار تا بیش از ۶۰ بار در روز، معمولاً با حجم کم
- نیاز فوری و شدید به ادرار کردن (اضطرار ادراری)
- درد هنگام نزدیکی جنسی (در زنان و مردان)
- وجود خون در ادرار (هماچوری) در برخی موارد
- دشواری در شروع یا قطع جریان ادرار، بی‌اختیاری، یا بیدار شدن مکرر شبانه برای ادرار
علائم ممکن است به‌صورت متناوب ظاهر شوند و در اثر مصرف برخی غذاها (مثل مرکبات، غذاهای تند، کافئین)، استرس یا تغییرات هورمونی (مثلاً در دوران قاعدگی) تشدید یابند.
علل و عوامل مؤثر
علت دقیق این بیماری ناشناخته است، اما تحقیقات چندین عامل احتمالی را پیشنهاد کرده‌اند:
- آسیب به پوشش داخلی مثانه: نشت مواد محرک موجود در ادرار به دیواره مثانه و ایجاد التهاب
- واکنش‌های خودایمنی: حمله اشتباه سیستم ایمنی به بافت مثانه
- عفونت‌های مزمن: احتمال وجود عفونت‌هایی که با تست‌های رایج شناسایی نمی‌شوند
- اختلالات عصبی: آسیب یا تحریک اعصاب کنترل‌کننده مثانه
- ارتباط با بیماری‌های دیگر: مانند فیبرومیالژیا، سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS)، سندرم خستگی مزمن (ME/CFS) و آلرژی‌ها
عوامل خطر و شیوع
- جنسیت و سن: شیوع بیشتر در زنان، به‌ویژه بالای ۳۰ سال
- اختلالات همراه: بیماری‌هایی با درد مزمن مانند فیبرومیالژیا یا IBS
- تأثیرات هورمونی: تشدید علائم در دوران قاعدگی
- تأثیر بر کیفیت زندگی: بروز اضطراب، افسردگی و مشکلات جنسی و اجتماعی
روش‌های تشخیص
تشخیص این بیماری دشوار است، زیرا آزمایش قطعی ندارد و معمولاً با حذف سایر علل مانند عفونت ادراری، سنگ مثانه یا سرطان صورت می‌گیرد. روش‌های تشخیصی شامل:
- آزمایش ادرار برای بررسی وجود خون، باکتری یا دیگر ناهنجاری‌ها
- سیستوسکوپی: بررسی مستقیم داخل مثانه با دوربین برای مشاهده زخم‌ها یا التهاب
- نمونه‌برداری (بیوپسی): بررسی بافت مثانه
- تصویربرداری مانند سی‌تی‌اسکن یا سونوگرافی
- تست‌های عملکرد مثانه (اورودینامیک): بررسی ظرفیت، فشار و کارکرد مثانه
درمان‌ها
اگرچه درمان قطعی وجود ندارد، اما روش‌هایی برای کنترل علائم در دسترس است:
داروها
- مسکن‌های ساده مانند پاراستامول یا ایبوپروفن
- داروهای ضد درد عصبی مانند آمی‌تریپتیلین، گاباپنتین، پره‌گابالین
- داروهای کاهش اضطرار ادراری (مانند تولتروودین، سولیفناسین، میرابگرون)
- آنتی‌هیستامین یا پنتوزان پلی‌سولفات (Elmiron)
تزریق داخل مثانه
- مواد بی‌حس‌کننده موضعی (لیدوکائین)، اسید هیالورونیک یا آنتی‌بیوتیک‌ها با کاتتر
درمان‌های حمایتی
- فیزیوتراپی برای تقویت عضلات کف لگن
- طب سوزنی
- مشاوره روانشناختی یا درمان شناختی رفتاری
- تحریک الکتریکی عصب (TENS)
روش‌های تهاجمی (در موارد شدید)
- سوزاندن زخم‌های مثانه
- کشش مثانه با بیهوشی (Bladder Distension)
- تزریق بوتاکس به دیواره مثانه
- تحریک عصبی (نورومدولاسیون)
- در موارد نادر، برداشت مثانه و ایجاد مسیر جایگزین برای ادرار
مراقبت‌های فردی و تغییر سبک زندگی
- شناسایی غذاهای محرک با دفترچه یادداشت غذایی و حذف آن‌ها (کافئین، مرکبات، غذاهای تند)
- نوشیدن آب کافی ولی کنترل‌شده
- کاهش استرس با ورزش، مدیتیشن یا حمام گرم
- ترک سیگار
- مراجعه به گروه‌های حمایتی مانند Bladder Health UK
جمع‌بندی
سندرم درد مثانه یک بیماری مزمن و ناتوان‌کننده است که با درد مثانه، تکرر و اضطرار در ادرار و مشکلات لگنی همراه است. این بیماری در زنان شایع‌تر است و علت مشخصی ندارد، اما آسیب‌های پوشش مثانه، واکنش‌های خودایمنی و اختلالات عصبی در بروز آن نقش دارند. تشخیص نیاز به بررسی جامع و حذف سایر علل دارد و درمان‌ها شامل دارو، فیزیوتراپی، تغییر رژیم غذایی و در موارد شدید، روش‌های تهاجمی می‌شود. آگاهی، مدیریت روانی و پشتیبانی اجتماعی نقش مهمی در بهبود کیفیت زندگی بیماران دارند.
منبع:
No. 49
۰۴/۰۲