سرطان روده بزرگ در سالمندان یکی از شایع‌ترین سرطان‌ها در افراد بالای ۵۰ سال است. خوشبختانه این سرطان در مراحل اولیه قابل پیشگیری یا درمان‌پذیر است، به‌ویژه اگر با غربالگری منظم شناسایی شود. در سالمندان، غربالگری به کشف زودهنگام پولیپ‌ها (توده‌های پیش‌سرطانی) و جلوگیری از پیشرفت بیماری کمک می‌کند.
دو روش اصلی غربالگری شامل آزمایش خون مخفی در مدفوع (FIT یا FOBT) و کولونوسکوپی هستند که هر کدام مزایا و محدودیت‌هایی دارند.
آزمایش خون مخفی در مدفوع (FIT / FOBT)
🔬 چگونه انجام می‌شود؟
نمونه کوچکی از مدفوع در چند نوبت جمع‌آوری و در آزمایشگاه بررسی می‌شود تا وجود خون میکروسکوپی شناسایی شود.
✔ مزایا:
-
بدون درد و غیرتهاجمی
-
انجام آسان در منزل با کیت مخصوص
-
بدون نیاز به بیهوشی
-
هزینه کمتر نسبت به کولونوسکوپی
❌ معایب:
-
در صورت مثبت بودن، نیاز به کولونوسکوپی دارد
-
برخی پولیپ‌ها یا سرطان‌های بدون خونریزی را تشخیص نمی‌دهد
-
باید سالانه یا هر دو سال یک‌بار تکرار شود
کولونوسکوپی چگونه انجام می‌شود؟
پزشک با لوله‌ی انعطاف‌پذیر و دوربین، تمام طول روده بزرگ را بررسی می‌کند. در صورت وجود پولیپ، امکان نمونه‌برداری یا برداشت آن وجود دارد.
✔ مزایا:
-
دقیق‌ترین روش غربالگری با حساسیت بالا
-
قابلیت تشخیص و درمان هم‌زمان (حذف پولیپ‌ها)
-
در صورت نرمال بودن، تنها هر ۱۰ سال یک‌بار نیاز به تکرار دارد
❌ معایب:
-
نیاز به پاک‌سازی روده با ملین‌ها
-
احتمال ناراحتی، خونریزی یا سوراخ شدن روده (نادر)
-
نیاز به بیهوشی یا آرام‌بخش
-
هزینه بالاتر نسبت به آزمایش مدفوع
کدام روش برای سالمندان مناسب‌تر است؟
| گروه سنی و شرایط | روش پیشنهادی |
|---|---|
| افراد ۵۰ تا ۷۵ سال با سلامت خوب | کولونوسکوپی هر ۱۰ سال یا FIT/FOBT سالانه یا دو سال یک‌بار |
| افراد بالای ۷۵ سال | تصمیم‌گیری فردی با نظر پزشک و توجه به امید به زندگی |
| افراد پرخطر (سابقه خانوادگی، پولیپ، بیماری‌های التهابی روده) | کولونوسکوپی با فواصل کمتر و بررسی دقیق‌تر |
| افراد ناتوان یا دارای مشکلات پزشکی | آزمایش FIT یا FOBT بهترین گزینه جایگزین |
پرسش‌های متداول
آیا FIT می‌تواند جایگزین کامل کولونوسکوپی باشد؟
خیر، در صورت مثبت بودن نتیجه، باید کولونوسکوپی انجام شود.
آیا سالمندان بالای ۸۰ سال به غربالگری نیاز دارند؟
در بیشتر موارد خیر؛ مگر اینکه وضعیت جسمانی فرد خوب و امید به زندگی بالا باشد.
آیا روش‌های جدیدتری وجود دارد؟
بله، تست DNA مدفوع (مثل Cologuard) که ترکیبی از FIT و بررسی ژنتیکی است. این تست هر ۳ سال انجام می‌شود، اما در ایران به‌طور گسترده در دسترس نیست.
جمع‌بندی نهایی
-
کولونوسکوپی: دقیق‌ترین روش برای غربالگری سرطان روده بزرگ؛ هر ۱۰ سال یک‌بار.
-
آزمایش FIT یا FOBT: ساده، ارزان و مناسب برای افرادی که نمی‌توانند کولونوسکوپی انجام دهند؛ ولی باید سالانه یا دوسالانه تکرار شود.
-
انتخاب روش غربالگری باید فردمحور، آگاهانه و با مشاوره پزشک باشد.
منابع :
CDC – غربالگری سرطان روده بزرگ
American Cancer Society – دستورالعمل غربالگری
No. 22
۰۴/۰۵
