آزمایش عملکرد تیروئید یکی از پرکاربردترین تست‌های خونی برای بررسی اختلالات هورمونی، متابولیکی، ناباروری و خستگی مزمن است. با این حال، بسیاری از زنان بدون آن‌که بدانند، در زمان مصرف قرص‌های جلوگیری از بارداری (OCP) با نتایج غیرواقعی یا گمراه‌کننده مواجه می‌شوند.
در این مقاله بررسی می‌کنیم تأثیر قرص‌های ضدبارداری بر نتایج آزمایش‌های تیروئید (TSH، T4، T3 و FT4) چیست و چگونه می‌توان از تفسیر اشتباه نتایج جلوگیری کرد.
هورمون‌های تیروئیدی چگونه عمل می‌کنند؟
-
T4 (تیروکسین): فرم عمدتاً غیر‌فعال، اما اصلی‌ترین هورمون تولیدی تیروئید
-
T3 (تری‌یدوتیرونین): فرم فعال با تأثیر مستقیم بر متابولیسم
-
TSH: هورمونی از هیپوفیز که ترشح تیروئید را تنظیم می‌کند
-
بیشتر T4 و T3 در خون به پروتئین‌هایی مثل TBG (تیروکسین‌بایندینگ گلوبولین) متصل هستند. فقط مقدار آزاد (FT4 و FT3) آن‌ها فعال و قابل اندازه‌گیری دقیق است.
تأثیر قرص‌های جلوگیری بر آزمایش تیروئید
افزایش سطح TBG به دلیل استروژن
-
قرص‌های ضدبارداری حاوی استروژن هستند که موجب افزایش TBG می‌شود.
-
در نتیجه، مقدار کل T4 و T3 در آزمایش بالا دیده می‌شود، در حالی که عملکرد واقعی تیروئید طبیعی است.
-
این افزایش کاذب ممکن است منجر به تشخیص اشتباه پرکاری تیروئید شود.
FT4 و TSH معمولاً طبیعی باقی می‌مانند
-
برخلاف T4 و T3 کل، تست‌های FT4 و TSH کمتر تحت‌تأثیر OCP قرار می‌گیرند و برای ارزیابی دقیق عملکرد تیروئید مناسب‌تر هستند.
نمونه‌ای از تداخل دارویی در آزمایش تیروئید
| پارامتر | فرد سالم | فرد مصرف‌کننده قرص جلوگیری |
|---|---|---|
| TSH | نرمال | نرمال |
| T4 کل | ۷–۱۴ μg/dL | افزایش کاذب (مثلاً ۱۸) |
| FT4 | نرمال | نرمال |
| T3 کل | نرمال | افزایش کاذب |
چه زمانی نتایج آزمایش تیروئید گمراه‌کننده می‌شوند؟
-
اگر پزشک فقط T4 کل یا T3 کل را درخواست داده باشد
-
اگر FT4 و TSH بررسی نشوند
-
اگر مصرف قرص جلوگیری به پزشک یا آزمایشگاه اعلام نشده باشد
چگونه از تفسیر اشتباه جلوگیری کنیم؟
- حتماً پزشک را از مصرف قرص جلوگیری مطلع کنید
- درخواست FT4 و TSH همراه با T4 کل بدهید
- در صورت T4 بالا بدون علامت، ابتدا داروی مصرفی را بررسی کنید
- قطع دارو بدون مشورت پزشک خطرناک است
پرسش‌های پرتکرار (FAQ)
آیا قرص جلوگیری عملکرد تیروئید را مختل می‌کند؟
✘ خیر. قرص‌ها فقط نتیجه آزمایش را تغییر می‌دهند، نه عملکرد واقعی تیروئید را.
کدام تست‌ها برای بررسی واقعی تیروئید مناسب‌ترند؟
✔ TSH و FT4 دقیق‌ترین تست‌ها برای مصرف‌کنندگان قرص جلوگیری هستند.
آیا باید پیش از آزمایش قرص را قطع کرد؟
✘ لازم نیست. فقط کافی است پزشک و آزمایشگاه از مصرف آن مطلع باشند.
جمع‌بندی
قرص‌های ضدبارداری با افزایش پروتئین بایندینگ هورمون تیروئید (TBG)، ممکن است باعث افزایش کاذب T4 و T3 کل در آزمایش خون شوند. این تغییر، نشانه اختلال تیروئیدی نیست. برای پیشگیری از تفسیر اشتباه، استفاده از تست‌های TSH و FT4 و اطلاع‌رسانی دقیق به پزشک ضروری است.
آگاهی از این تداخل ساده می‌تواند از درمان‌های غیرضروری و تشخیص‌های اشتباه جلوگیری کند.
منابع :
Mayo Clinic – Thyroid Function Testing
LabTestsOnline – Estrogen and Lab Results
No. 48
۰۴/۰۴