ماکروزومی به نوزادی گفته می‌شود که وزن تولد او بالاتر از حد معمول باشد.
-
تعریف رایج: وزن بیش از ۴۰۰۰ گرم (۸ پوند و ۱۳ اونس)
-
خطر بالاتر: در وزن بیش از ۴۵۰۰ گرم، احتمال عوارض زایمانی و نوزادی به‌طور چشمگیری افزایش می‌یابد.
این وضعیت می‌تواند باعث زایمان دشوار، گیرکردن شانه‌ها (Shoulder dystocia)، پارگی‌های شدید پرینه و افزایش نیاز به سزارین شود.
چرا دیابت بارداری خطر ماکروزومی را بالا می‌برد؟
-
در دیابت بارداری، قند خون مادر بالا می‌ماند.
-
قند اضافی از جفت به جنین می‌رسد و جنین با ترشح انسولین، چربی و توده بدنی بیشتری می‌سازد.
-
به‌ویژه شانه‌های جنین بزرگ‌تر می‌شوند و خطر گیرکردن شانه افزایش می‌یابد.
-
CDC هشدار می‌دهد که دیابت در بارداری علاوه بر افزایش خطر نوزاد بزرگ، احتمال چاقی و دیابت نوع ۲ در آینده کودک را هم بیشتر می‌کند.
عوامل خطر ماکروزومی
-
دیابت بارداری یا دیابت پیش از بارداری
-
چاقی یا افزایش وزن بیش از حد در بارداری
-
سابقهٔ نوزاد درشت یا بارداری طولانی (Past due date)
-
جنس مذکر جنین
-
چندقلویی، سن بالای ۳۵ سال، قد بلند مادر
عوارض احتمالی
برای مادر:
-
زایمان سخت و طولانی
-
افزایش احتمال سزارین
-
پارگی‌های پرینه و خونریزی پس از زایمان
برای نوزاد:
-
کوتاه‌مدت: افت قند خون (هیپوگلیسمی)، پرگلبولی و یرقان → ممکن است نیاز به NICU داشته باشد.
-
بلندمدت: افزایش خطر چاقی و مقاومت به انسولین.
تشخیص ماکروزومی در بارداری
-
معاینه: اندازه‌گیری ارتفاع فوندوس و بررسی مایع آمنیوتیک
-
سونوگرافی اواخر سه‌ماههٔ سوم: برآورد وزن جنین (با خطای حدود ۱۰٪ بالا/پایین)
👉 بنابراین تصمیم‌گیری صرفاً بر اساس وزن تخمینی دقیق نیست و نیاز به ترکیب عوامل مختلف دارد.
پیشگیری و کاهش خطر در مادران دیابتی
-
کنترل دقیق قند خون (رژیم، فعالیت، انسولین در صورت نیاز)
-
مدیریت افزایش وزن بارداری طبق توصیهٔ پزشک
-
ورزش ایمن و تغذیه با شاخص گلیسمی پایین
-
ویزیت‌های منظم + غربالگری قند خون در هفتهٔ ۲۴–۲۸ و پایش‌های بعدی
گزینه‌های زایمانی
-
القای زایمان زودهنگام تنها به دلیل شک به ماکروزومی توصیه نمی‌شود؛ ممکن است نیاز به سزارین را افزایش دهد.
-
آستانه‌های رایج برای سزارین انتخابی:
-
مادر دیابتی + وزن تخمینی ≥ ۴۵۰۰ گرم → سزارین توصیه می‌شود.
-
مادر غیر دیابتی + وزن تخمینی ≥ ۵۰۰۰ گرم (بحث‌برانگیز و وابسته به شرایط).
-
-
در صورت تصمیم به زایمان واژینال: تیم مامایی باید آمادگی مدیریت Shoulder dystocia را داشته باشد.
نکات کاربردی برای مادران
-
قند خون را طبق اهداف تعیین‌شده کنترل کنید.
-
وزن‌گیری را در محدودهٔ توصیه‌شده نگه دارید.
-
ویزیت‌ها و سونوگرافی‌ها را جدی بگیرید.
-
اگر وزن تخمینی نزدیک به آستانه‌هاست یا سابقهٔ زایمان دشوار دارید، دربارهٔ برنامهٔ زایمان در مرکز مجهز با تیم پریناتولوژیست مشورت کنید.
پرسش‌های پرتکرار (FAQ)
۱) آیا هر جنین درشت نیاز به سزارین دارد؟
خیر؛ تصمیم به سزارین به وزن تخمینی، دیابت مادر، سابقهٔ زایمان و شرایط بالینی بستگی دارد.
۲) آیا القای زایمان مفید است؟
به‌طور روتین خیر؛ القا معمولاً خطر سزارین را افزایش می‌دهد.
۳) مهم‌ترین راه پیشگیری چیست؟
کنترل قند خون، مدیریت وزن و رژیم غذایی سالم.
۴) بعد از تولد نوزاد درشت چه می‌شود؟
پایش قند خون، یرقان و شمارش گلبول قرمز انجام می‌شود؛ در صورت نیاز، مراقبت ویژه در NICU.
۵) آیا سونوگرافی دقیق است؟
خیر، خطای ۱۰٪ دارد؛ پزشک باید ترکیب عوامل را برای تصمیم نهایی در نظر بگیرد.
جمع‌بندی
-
ماکروزومی در دیابت بارداری ناشی از انتقال قند اضافی به جنین است.
-
کنترل قند خون و وزن مادر بهترین راه کاهش خطر است.
-
در وزن تخمینی ≥ ۴۵۰۰ گرم (مادر دیابتی)، سزارین انتخابی معمولاً توصیه می‌شود.
-
تصمیم نهایی دربارهٔ روش زایمان باید فردمحور و بر اساس شرایط مادر و جنین باشد.
منابع:
Mayo Clinic – Fetal macrosomia
CDC – Gestational Diabetes and Pregnancy
No. 26
۰۴/۰۶
