مونوکلئوز عفونی، اغلب ناشی از ویروس اپشتین‌بار (EBV) است. این راهنما تست‌های خون، سرولوژی و نحوه تفسیر نتایج را برای تشخیص دقیق مرور می‌کند.
چه زمانی آزمایش لازم است؟
- تب و گلودرد ماندگار، خستگی شدید
- بزرگی غدد لنفاوی گردن یا زیر بغل
- بزرگی طحال یا کبد
علائم شبه‌مونو با منفی‌شدن تست‌های اولیه یا شک به سایر عفونت‌ها (CMV، توکسوپلاسموز، HIV)
ورزشکاران با علائم مونو (خطر پارگی طحال، پرهیز از ورزش‌های برخوردی تا بهبودی کامل)
تست‌های خون اصلی
۱) شمارش کامل خون (CBC) و اسمیر محیطی
یافته‌های تیپیک: لنفوسیتوز و لنفوسیت‌های غیرطبیعی (≥۲۰٪)
کاربرد: تشخیص قطعی نیست اما کمک‌کننده است
۲) آزمون هتروفیل (Monospot)
تست سریع پادتن‌های هتروفیل
محدودیت‌ها: منفی کاذب شایع در کودکان خردسال و هفتهٔ اول بیماری
توصیه: اگر منفی و شک بالینی پابرجاست → سرولوژی اختصاصی EBV
۳) سرولوژی اختصاصی EBV
شامل VCA IgM، VCA IgG، EBNA IgG
تفسیر الگوها:
VCA IgM (+)، EBNA (−) → عفونت حاد/اولیه
VCA IgG (+)، EBNA (+) → عفونت قدیمی
هر سه منفی → حساس یا بدون تماس قبلی
بیش از ۹۰٪ بزرگسالان سابقه تماس قدیمی با EBV دارند
۴) PCR/NAAT
برای تشخیص روتین مونو توصیه نمی‌شود
کاربرد اصلی در افراد نقص ایمنی یا درگیری غیرمعمول
۵) آزمایش‌های کمکی
LFT: افزایش خفیف ممکن است رخ دهد
کشت گلو: برای افتراق از استرپتوکوک یا علل دیگر
الگوریتم تفسیر نتایج
۱. Monospot مثبت + علائم سازگار: تشخیص محتمل
۲. Monospot منفی + شک بالینی بالا: درخواست VCA IgM/VCA IgG/EBNA IgG
۳. الگوی سرولوژی حاد: VCA IgM (+)، EBNA (−) → درمان حمایتی و احتیاط
۴. الگوی عفونت قدیمی: VCA IgG (+)، EBNA (+) → بررسی سایر علل (CMV، توکسوپلاسموز، HIV)
نکات کلیدی
- Monospot حساسیت و اختصاصیت متغیر دارد؛ به‌ویژه در کودکان و هفته اول بیماری
- در کودکان <۵ سال یا منفی‌های مشکوک، سرولوژی اختصاصی EBV ترجیح دارد
- PCR برای مونو روتین توصیه نمی‌شود، فقط در شرایط خاص و نقص ایمنی کاربرد دارد
- داروهای پنی‌سیلین ممکن است راش ایجاد کنند؛ جایگزین مناسب انتخاب شود
- پرهیز از ورزش‌های برخوردی تا بهبودی کامل (خطر پارگی طحال)
جمع‌بندی کاربردی
CBC با لنفوسیت‌های غیرطبیعی + علائم تیپیک → تشخیص را تقویت می‌کند
Monospot سریع است اما محدودیت دارد؛ سرولوژی اختصاصی EBV دقیق‌تر است و PCR برای مونو روتین لازم نیست
> این مطلب جایگزین ویزیت پزشک نیست. برای تصمیم‌گیری دربارهٔ آزمایش‌ها و تفسیر نتایج، با پزشک یا مرکز معتبر آزمایشگاهی مشورت کنید.
منابع
MedlinePlus – Infectious Mononucleosis
CDC – Epstein-Barr Virus and Infectious Mononucleosis
No. 100
۰۴/۰۵