آزمایش CBC (شمارش کامل سلول‌های خونی) یکی از مهم‌ترین و پرکاربردترین تست‌های آزمایشگاهی در پزشکی کودکان است. این آزمایش با بررسی اجزای مختلف خون شامل گلبول‌های سفید (WBC)، گلبول‌های قرمز، پلاکت‌ها و هموگلوبین، اطلاعات حیاتی درباره‌ی وضعیت سلامت کودک و به‌ویژه نوع عفونت (ویروسی یا باکتریایی) ارائه می‌دهد.
در شرایطی مانند تب بدون علت مشخص، ضعف عمومی، علائم گوارشی مبهم یا شک به عفونت سیستمیک، CBC می‌تواند به‌عنوان نخستین گام تشخیصی راهگشا باشد.
اجزای اصلی آزمایش CBC و نقش آن‌ها در تشخیص عفونت
۱. گلبول‌های سفید (WBC)
-
افزایش WBC (لکوسیتوز): اغلب در عفونت‌های باکتریایی دیده می‌شود.
-
کاهش WBC (لکوپنی): می‌تواند در عفونت‌های ویروسی مانند آنفلوآنزا، کووید-۱۹ یا سرخک مشاهده شود.
تقسیمات WBC:
-
نوتروفیل‌ها (NEU): بالا رفتن آن‌ها معمولاً نشان‌دهنده عفونت باکتریایی است.
-
لنفوسیت‌ها (LYM): افزایش لنفوسیت‌ها بیشتر به نفع عفونت‌های ویروسی است (مانند EBV یا مونونوکلئوز).
۲. درصد نوتروفیل و لنفوسیت (NEU% و LYM%)
نسبت نوتروفیل به لنفوسیت (NLR) یکی از شاخص‌های مفید برای تمایز بین انواع عفونت‌ها در کودکان است.
۳. پلاکت‌ها (Platelet Count)
-
کاهش پلاکت: در عفونت‌های ویروسی شدید (مثل تب دانگ) مشاهده می‌شود.
-
افزایش پلاکت: ممکن است نشانه‌ای از عفونت باکتریایی مزمن یا التهاب پایدار باشد.
۴. هموگلوبین و هماتوکریت
اگرچه به‌طور مستقیم نشان‌دهنده عفونت نیستند، اما کاهش آن‌ها در کودکان مبتلا به عفونت‌های مزمن یا سوءتغذیه رایج است.
۵. شاخص‌های التهابی (CRP و ESR)
گرچه خارج از محدوده CBC هستند، اما در کنار آن درخواست می‌شوند. افزایش آن‌ها نشان‌دهنده‌ی شدت یا مزمن بودن عفونت است.
تشخیص افتراقی عفونت‌ها با CBC در کودکان
| نوع عفونت | الگوی محتمل در CBC |
|---|---|
| عفونت باکتریایی | WBC بالا، نوتروفیل بالا، لنفوسیت پایین |
| عفونت ویروسی | WBC طبیعی یا پایین، لنفوسیت بالا، نوتروفیل پایین |
| عفونت مزمن | افزایش CRP/ESR، پلاکت بالا، احتمال کم‌خونی |
| عفونت شدید سیستمیک (سپسیس) | نوتروپنی یا لکوسیتوز شدید، پلاکت پایین، CRP بالا |
نکاتی درباره تفسیر CBC در کودکان
-
محدوده‌های نرمال در کودکان با بزرگسالان تفاوت دارد و باید با توجه به سن کودک تفسیر شود.
-
CBC به‌تنهایی قطعی نیست. ترکیب آن با علائم بالینی، سابقه بیماری و سایر تست‌ها (مثل CRP یا کشت خون) ضروری است.
-
در کودکانی با نقص ایمنی یا بیماری زمینه‌ای، پاسخ‌های CBC ممکن است متفاوت یا غیرمنتظره باشند.
سؤالات متداول
📌 آیا با CBC می‌توان نوع میکروب را دقیق تشخیص داد؟
خیر. اما الگوی تغییرات سلولی می‌تواند پزشک را به سمت عامل باکتریایی یا ویروسی راهنمایی کند.
📌 آیا CBC برای همه کودکان تب‌دار لازم است؟
خیر. تنها در تب‌های مشکوک، طولانی، بدون منشأ مشخص یا همراه با علائم هشداردهنده مانند بی‌حالی شدید، باید انجام شود.
📌 آیا CBC طبیعی یعنی کودک عفونت ندارد؟
خیر. ممکن است در مراحل اولیه عفونت یا برخی ویروس‌ها، نتایج CBC طبیعی باشد.
جمع‌بندی
CBC در کودکان یکی از سریع‌ترین، کم‌هزینه‌ترین و کاربردی‌ترین تست‌ها برای ارزیابی عفونت است. با تحلیل دقیق عناصر مختلف آن، پزشک می‌تواند نوع عفونت را حدس بزند و درباره اقدامات بعدی (مثل تجویز آنتی‌بیوتیک، انجام تست‌های تکمیلی یا پیگیری بیشتر) تصمیم‌گیری کند. البته برای تشخیص نهایی، همواره نیاز به ترکیب این نتایج با سایر بررسی‌ها و ارزیابی بالینی است.
منابع:
Mayo Clinic – CBC Test Overview
American Academy of Pediatrics – Fever in Infants
No. 40
۰۴/۰۳
