واژینیت مخمری یا کاندیدیاز ولوواژینال عفونتی شایع است که معمولاً توسط قارچ Candida albicans ایجاد می‌شود. این بیماری باعث خارش، سوزش و ترشح سفید و غلیظ شبیه پنیرک دلمه‌ای می‌گردد.
-
حدود ۷۵٪ افراد دارای واژن حداقل یک‌بار در طول زندگی دچار این عفونت می‌شوند.
-
حدود ۴۰–۴۵٪ بیش از یک بار آن را تجربه می‌کنند.
-
این بیماری جزو بیماری‌های مقاربتی (STD) محسوب نمی‌شود، اما تماس جنسی می‌تواند علائم را تشدید کند
علائم و نشانه‌ها
-
خارش و تحریک واژن و ولو
-
سوزش (به‌ویژه هنگام ادرار یا نزدیکی)
-
قرمزی و تورم ناحیه تناسلی
-
ترشح سفید و غلیظ با بوی کم (ظاهر «کاتیج چیز»)
-
درد یا حساسیت در واژن
علل و عوامل خطر
-
مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها
-
بارداری و افزایش سطح استروژن (قرص‌های ضدبارداری یا هورمون‌تراپی)
-
دیابت کنترل‌نشده
-
تضعیف سیستم ایمنی (HIV، مصرف استروئیدها)
-
رطوبت و گرمای طولانی‌مدت ناحیه تناسلی (لباس تنگ/مرطوب)
تشخیص
-
معاینه لگنی و بررسی ترشحات
-
اسمیر با KOH یا سرم فیزیولوژی → مشاهده مخمر، هیف یا سودوهیف
-
pH واژن طبیعی (<4.5) در کاندیدیاز
-
در صورت منفی بودن اسمیر اما ماندگاری علائم → کشت قارچی توصیه می‌شود
-
جداسازی کاندیدا بدون علائم، نشانه بیماری فعال نیست و درمان نیاز ندارد
درمان بر اساس شدت بیماری
۱) VVC غیرپیچیده (خفیف تا متوسط)
-
آزول‌های داخل‌واژینال (۱ تا ۳ روز)
-
فلوکونازول خوراکی ۱۵۰mg تک‌دوز (فقط در افراد غیرحامله)
۲) VVC شدید
-
۷–۱۴ روز درمان موضعی، یا
-
فلوکونازول ۱۵۰mg، دو دوز با فاصله ۷۲ ساعت
۳) VVC عودکننده (RVVC)
-
تعریف: ≥۳ اپیزود در کمتر از یک‌سال
-
فاز القایی: ۷–۱۴ روز درمان موضعی یا فلوکونازول روزهای ۱، ۴ و ۷
-
فاز نگهدارنده: فلوکونازول هفتگی به مدت ۶ ماه
۴) گونه‌های غیرآلبیکنس (مثل C. glabrata)
-
درمان‌های غیرفلوکونازولی (۷–۱۴ روز)
-
در موارد عود: اسید بوریک واژینال ۶۰۰mg روزانه به مدت ۳ هفته (به‌جز در بارداری)
۵) بارداری
-
فقط آزول‌های موضعی ۷ روزه توصیه می‌شود
-
فلوکونازول خوراکی حتی تک‌دوز ممنوع است (خطر سقط و ناهنجاری جنینی)
۶) افراد با ریسک بالا (دیابت کنترل‌نشده/ایمنی ضعیف)
-
دوره‌های طولانی‌تر (۷–۱۴ روز)
-
اصلاح عوامل زمینه‌ای اهمیت دارد
داروهای نوین
-
اوتسکونازول (Vivjoa®): برای زنان غیرقابل‌باروری با عود مکرر
-
ایبریکسافانژرپ (Brexafemme®): درمان خوراکی برای موارد مقاوم به آزول‌ها
درمان شریک جنسی
-
معمولاً لازم نیست.
-
فقط در مردان مبتلا به بالانیت علامت‌دار، کرم ضدقارچ موضعی توصیه می‌شود
پیشگیری و مراقبت‌های خانگی
-
اجتناب از دوش واژینال و محصولات معطر
-
پوشیدن لباس زیر نخی و گشاد
-
پرهیز از پوشیدن طولانی لباس مرطوب (مایو/ورزشی)
-
کنترل قند خون در دیابت
-
اجتناب از مصرف غیرضروری آنتی‌بیوتیک
-
پروبیوتیک‌ها شواهد قوی در درمان ندارند
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
-
اولین تجربه علائم
-
علائم پس از OTC بهبود نیافت یا عود کرد
-
علائم غیرمعمول مثل تب، درد لگن یا بوی بد ترشح
جمع‌بندی
واژینیت مخمری یک عفونت شایع و قابل‌درمان است. تشخیص دقیق، انتخاب درمان متناسب با شدت و اصلاح عوامل خطر کلید کنترل موفق بیماری است. در موارد عودکننده، بارداری یا عدم پاسخ به درمان باید حتماً با پزشک مشورت کرد.
منابع :
CDC – Candidiasis Treatment Guidelines (2021, 2024 Update)
Mayo Clinic – Yeast Infection: Symptoms & Treatment (2024)
No. 112
۰۴/۰۵
