ورم اندام بدون علت : آزمایش‌های تشخیص لیمفدم

اگر ورم پا یا دست بدون علت مشخص بروز کند، یکی از علل مهمی که باید در نظر داشت انسداد لنفاوی یا لیمفدم است. لیمفدم زمانی ایجاد می‌شود که جریان لنف در عروق و گره‌های لنفاوی کند یا مسدود شود و مایع در بافت‌ها تجمع و ورم اندام  ها رخ دهد. تشخیص درست—به‌ویژه افتراق آن از علل شایع‌تر مانند لختهٔ ورید عمقی (DVT)، نارسایی وریدی، نارسایی قلب، بیماری‌های کلیه و کبد—مسیر درمان را کاملاً تغییر می‌دهد

نشانه‌های انسداد لنفاوی

• احساس سنگینی، کشیدگی و تورم تدریجی یک اندام (اغلب پا یا دست) همراه با سفتی پوست.

• تورم ابتدا ممکن است فرو‌رونده باشد، اما در مراحل پیشرفته ثابت و سفت می‌شود.

• پس از جراحی یا رادیوتراپی سرطان‌ها، یا در اثر فشار تومور/زخم نیز لیمفدم شایع است

علل غیرلنفاوی 

•  لخته ورید عمقی (DVT):

  • سونوگرافی داپلر وریدی تست خط اول است.

  • D-dimer در موارد مناسب برای رد ترومبوآمبولی کاربرد دارد

• علل سیستمیک (کبد، کلیه، قلب):

  • آزمایش‌های خون شامل CMP، آلبومین و آنالیز پروتئین ادرار.

  • BNP یا NT-proBNP برای بررسی نارسایی قلب

تست‌های اختصاصی تشخیص لیمفدم

1. لنفوسینتی‌گرافی (Lymphoscintigraphy):
   استاندارد مرجع برای نشان دادن مسیر لنف و انسداد. با تزریق مقدار کمی رادیوترِیسر و تصویربرداری سریالی انجام می‌شود

2. لنفنگیوگرافی ICG و MRI لنفنگیوگرافی:

   • ICG lymphography مسیر لنف سطحی را در زمان واقعی نمایش می‌دهد.

   • MRI lymphangiography بدون تابش یونیزان ساختار لنفاوی را دقیق‌تر نشان می‌دهد

3. سونوگرافی، CT و MRI عمومی:
   برای توده یا فشار خارجی بر مسیر لنف و بررسی سایر علل تورم کاربرد دارند

ابزارهای پایش شدت و سیر بیماری

• اندازه‌گیری محیط/حجم اندام (متر نوار، واتردیسپلیسمنت، پرومتری).

• بیوامپدانس اسپکتروسکوپی (BIS): برای تشخیص زودهنگام و پایش لیمفدم، به‌ویژه در بیماران پس از جراحی سرطان

چه زمانی مراجعه فوری لازم است؟

• ورم ناگهانی همراه با درد شدید پا/دست + تنگی‌نفس یا درد قفسه‌سینه (احتمال DVT/آمبولی ریوی).

• تب و قرمزی منتشر روی اندام متورم (شک به عفونت).

• بدترشدن مداوم تورم یا اختلال عملکرد اندام.

پرسش‌های متداول

۱) بهترین تست برای لیمفدم چیست؟
لنفوسینتی‌گرافی همچنان تست مرجع است؛ در برخی مراکز MRI lymphangiography یا ICG جایگزین می‌شود.

۲) آیا آزمایش خون لیمفدم را تأیید می‌کند؟
خیر؛ خون برای رد علل غیرلنفاوی (قلب، کلیه، کبد) است، تشخیص لیمفدم با تصویربرداری انجام می‌شود.

۳) چه روش‌هایی برای پیگیری مفیدند؟
اندازه‌گیری حجم اندام و بیوامپدانس اسپکتروسکوپی.

۴) آیا همه بیماران به CT/MRI نیاز دارند؟
نه؛ فقط در شک به توده یا فشار خارجی.

۵) پس از تشخیص چه درمان‌هایی وجود دارد؟
فشاردِرمانی (compression therapy)، ورزش، مراقبت پوست و در موارد خاص جراحی‌های میکروسکوپیک

جمع‌بندی

در ورم اندام بدون علت مشخص، ابتدا باید علل خطرناک مثل DVT رد شوند برای تأیید انسداد لنفاوی از لنفوسینتی‌گرافی یا MRI لنفنگیوگرافی استفاده می‌شود. تست های پایش مانند BIS و اندازه‌گیری حجمی برای تشخیص زودهنگام و پیگیری درمان توصیه می‌شوند.

منابع :

Mayo Clinic – Lymphedema

No. 82