پنل متابولیک گسترده یا CMP (Comprehensive Metabolic Panel) یکی از مهم‌ترین و پرکاربردترین آزمایش‌های خون است که اطلاعات جامعی درباره عملکرد اندام‌های حیاتی مانند کبد، کلیه، قند خون و تعادل الکترولیت‌ها ارائه می‌دهد. این تست شامل ۱۴ پارامتر بیوشیمیایی است و اغلب در چکاپ‌های عمومی، ارزیابی قبل از جراحی یا بررسی علائم غیراختصاصی مانند خستگی، تهوع یا کاهش وزن درخواست می‌شود.
اجزای اصلی آزمایش CMP
بررسی الکترولیت‌ها و تعادل اسید-باز
- سدیم (Na)
- پتاسیم (K)
- کلراید (Cl)
- بی‌کربنات (CO₂ یا TCO₂)
🔸 بررسی دهیدراسیون، اسیدوز یا آلکالوز متابولیک، اختلال عملکرد کلیه یا بیماری‌های آدرنال
قند خون (Glucose)
🔸 غربالگری و پایش دیابت، هیپوگلیسمی یا استرس متابولیک
عملکرد کلیه
- BUN (نیتروژن اوره خون)
- کراتینین (Creatinine)
- نسبت BUN/Cr
🔸 تشخیص نارسایی کلیه، دهیدراسیون شدید یا بیماری مزمن کلیه
عملکرد کبد
- آلبومین (Albumin)
- پروتئین تام (Total Protein)
- ALT، AST، ALP، بیلی‌روبین تام
🔸 بررسی بیماری‌های کبدی مانند هپاتیت، سیروز، کبد چرب، انسداد صفراوی یا سوءتغذیه
CMP چه بیماری‌هایی را تشخیص می‌دهد؟
- دیابت یا پیش‌دیابت
افزایش قند خون می‌تواند نشانه دیابت نوع ۲ یا اختلال تحمل گلوکز باشد. - نارسایی یا بیماری مزمن کلیه
بالا بودن BUN و کراتینین، به‌ویژه با کاهش نسبت GFR، نشانه اختلال کلیوی است. - بیماری‌های کبدی
آنزیم‌های ALT، AST، ALP و سطح بیلی‌روبین، آسیب به سلول‌های کبدی یا انسداد مجاری صفراوی را نشان می‌دهند. - عدم تعادل الکترولیت‌ها و اسید-باز
اختلال در سطح سدیم، پتاسیم یا CO₂ می‌تواند ناشی از اسیدوز، آلکالوز، دهیدراسیون یا مشکلات متابولیک باشد. - سوءتغذیه و اختلالات مزمن
کاهش آلبومین یا پروتئین تام ممکن است به سوءجذب، نارسایی کبد، بیماری مزمن یا سندرم نفروتیک اشاره داشته باشد. - وضعیت بحرانی بیماران بستری در ICU
CMP به‌عنوان ابزار پایش عملکرد ارگان‌ها در بیمارانی که دچار سپسیس، شوک یا نارسایی چند ارگان هستند کاربرد دارد.
چه زمانی CMP تجویز می‌شود؟
- بررسی علائم عمومی مانند خستگی، ضعف، تهوع یا ادم
- پایش بیماری‌های مزمن مانند دیابت، پرفشاری خون، بیماری کبد یا کلیه
- ارزیابی پیش از جراحی یا بستری
- بررسی تأثیر داروهایی که ممکن است به کبد یا کلیه آسیب بزنند (مثل استاتین‌ها، NSAIDها یا آنتی‌بیوتیک‌ها)
پرسش‌های پرتکرار
آیا برای CMP باید ناشتا بود؟
بله، معمولاً توصیه می‌شود ۸ تا ۱۲ ساعت ناشتا باشید، به‌خصوص برای اندازه‌گیری دقیق قند خون و آنزیم‌ها.
تفاوت CMP و BMP چیست؟
BMP (پنل متابولیک پایه) فقط شامل ۸ پارامتر است، اما CMP شامل ۶ پارامتر اضافه مرتبط با عملکرد کبد نیز می‌شود.
آیا CMP برای تشخیص سرطان کافی است؟
خیر، اما اگر سرطان بر کبد یا کلیه تأثیر گذاشته باشد، CMP می‌تواند تغییرات غیرطبیعی را نشان دهد که به بررسی‌های تکمیلی منجر شود.
جمع‌بندی
آزمایش CMP یکی از جامع‌ترین روش‌های بررسی وضعیت متابولیکی بدن است. با کمک این تست ساده اما دقیق، می‌توان عملکرد کبد و کلیه، تعادل الکترولیت‌ها، وضعیت تغذیه و کنترل قند خون را ارزیابی کرد. تفسیر نتایج CMP توسط پزشک می‌تواند به تشخیص زودهنگام بیماری‌ها، پیشگیری از عوارض و انتخاب درمان مؤثر کمک کند.
منبع:
No. 23
۰۴/۰۴
