آنزیم ALT یا «آلانین آمینوترانسفراز» یکی از مهمترین نشانگرهای سلامت کبد است. این آنزیم در سلولهای کبدی به مقدار زیاد وجود دارد و هر زمان که این سلولها دچار التهاب، آسیب یا تخریب شوند، ALTوارد خون میشود و مقدار آن بالا میرود.
از طرف دیگر، ALTپایین معمولاً نگرانکننده نیست اما در برخی شرایط میتواند نشانه کمبود مواد مغذی یا اختلالات خاص باشد.
این مقاله با زبانی ساده و تکیه بر معتبرترین منابع پزشکی دنیا، علتهای بالا یا پایین بودنALT و راههای کنترل و کاهش آن را توضیح میدهد.
محدوده نرمال ALT چقدر است؟
بسته به آزمایشگاه متفاوت است، اما معمولاً بین:
۷ تا ۵۵ واحد در لیتر
برای تفسیر دقیق،ALT باید همراه باAST و سایر تستهای عملکرد کبدی بررسی شود.
دلایل مهم بالا بودن ALT (۷ علت شایع)
۱. کبد چرب غیرالکلی (NAFLD)
یکی از شایعترین دلایل افزایشALT در ایران و جهان.
- اضافهوزن
- مقاومت به انسولین
- دیابت
- افزایش چربی خون
این بیماری اغلب بدون علامت است و فقط با آزمایش مشخص میشود.
۲. مصرف زیاد الکل
الکل سلولهای کبدی را ملتهب و تخریب میکند.
ALT در حالت آسیب الکلی بالا میرود، اما معمولاً AST بیشتر از ALT است.
۳. هپاتیت ویروسی (A، B، C)
عفونتهای ویروسی میتوانند ALT را چند برابر حد طبیعی افزایش دهند.
علائم ممکن:
- زردی
- خستگی
- بیاشتهایی
۴. داروها و سموم کبدی
برخی داروها ALT را بالا میبرند، مثل:
- استامینوفن در دوزهای بالا
- استاتینها
- آنتیبیوتیکهای خاص
- داروهای ضدتشنج
- داروهای گیاهی نامطمئن
۵. اختلالات صفراوی
انسداد مجاری صفراوی باعث بازگشت فشار و آسیب به کبد میشود.
مثل:
- سنگ کیسه صفرا
- التهاب مجاری صفراوی
۶. چاقی و سندرم متابولیک
چاقی شکمی بهطور مستقیم با افزایش ALT مرتبط است.
۷. آسیب عضلانی شدید یا ورزش خیلی سنگین
اگرچه ALT بیشتر نشانه کبد است، اما در آسیب عضلانی بسیار شدید نیز میتواند افزایش یابد.
دلایل پایین بودنALT (۴ علت مهم)
ALTپایین معمولاً خطرناک نیست، اما در برخی موارد نیاز به بررسی دارد.
۱. کمبود ویتامین B6
ALTبرای فعالیت طبیعی به ویتامین B6 وابسته است.
کمبود این ویتامین بهویژه در افراد مسن یا کسانی که رژیم بسیار محدود دارند دیده میشود.
۲. بارداری
در دوران بارداری بهدلیل رقیقشدن خون، ALT ممکن است کمی کاهش یابد.
۳. بیماری مزمن کلیوی
در موارد پیشرفته، کاهش ALT در کنار سایر نتایج آزمایش دیده میشود.
۴. تحلیل عضلانی یا سوءتغذیه
کمبود پروتئین و کاهش توده عضلانی تولید ALT را کم میکند.
ALT بالا چقدر خطرناک است؟
زمانهایی که باید سریع به پزشک مراجعه کرد:
- ALTبیش از ۳ برابر حد طبیعی
- افزایش همزمان AST و ALT
- وجود علائمی مانند زردی، خستگی شدید یا درد پهلو
- مصرف داروهای کبدی
- سابقه هپاتیت یا مصرف الکل
چگونه ALT را کاهش دهیم؟ راهکارهای اثباتشده
۱. اصلاح سبک زندگی
- کاهش وزن
- فعالیت بدنی منظم
- مصرف چربیهای سالم (زیتون، مغزها، آووکادو)
- پرهیز از غذاهای چرب و سرخکرده
۲. کنترل بیماریهای زمینهای
- درمان دیابت
- کاهش تریگلیسیرید و کلسترول
- مدیریت فشار خون
۳. قطع الکل و مصرف بیرویه داروها
الکل و برخی داروها مهمترین عوامل التهاب کبدی هستند.
۴. افزایش مصرف آنتیاکسیدانها
- میوهها
- سبزیجات
- قهوه (با تأثیر مثبت ثابتشده بر سلامت کبد)
۵. مصرف ویتامین B6 در موارد کمبود
فقط با نظر پزشک.
چگونهALT را در صورت پایین بودن اصلاح کنیم؟
- بررسی کمبود ویتامین B6
- بهبود تغذیه
- درمان سوءتغذیه یا بیماریهای زمینهای
- پایش منظم در صورت بیماری مزمن کلیوی
پرسشهای متداول (FAQ)
۱. ALTبالا همیشه به معنی بیماری کبد است؟
معمولاً بله، اما ورزش شدید یا داروها نیز میتوانند باعث افزایش آن شوند.
۲. ALTپایین خطرناک است؟
اغلب خیر، اما ممکن است نشانه کمبود ویتامین B6 یا سوءتغذیه باشد.
۳. ALTدر کبد چرب چقدر بالا میرود؟
معمولاً ۲ تا ۳ برابر حد طبیعی، اما در برخی افراد بسیار بیشتر نیز دیده میشود.
۴. آیا با رژیم غذایی میتوان ALTرا کاهش داد؟
بله. کاهش وزن و رژیم سالم یکی از مؤثرترین روشهاست.
منابع
- MedlinePlus – ALT blood testhttps://medlineplus.gov/lab-tests/alt-alanine-aminotransferase-test
- Cleveland Clinic – Liver enzyme testshttps://my.clevelandclinic.org/health/diagnostics/14834-liver-function-tests
- CDC – Chronic liver diseasehttps://www.cdc.gov/hepatitis
No. 8
۰۴/۰۹