پوکی استخوان (Osteoporosis) بیماری‌ای است که با کاهش تراکم و کیفیت استخوان‌ها همراه بوده و خطر شکستگی را افزایش می‌دهد. اگرچه این بیماری می‌تواند هر فردی را درگیر کند، اما زنان به‌طور قابل‌توجهی بیشتر از مردان در معرض ابتلا هستند. طبق گزارش سازمان جهانی بهداشت (WHO)، حدود ۸۰٪ از مبتلایان به استئوپروز زنان هستند.
در این مقاله به مهم‌ترین دلایل فیزیولوژیکی، هورمونی و سبک زندگی که زمینه‌ساز پوکی استخوان در زنان می‌شوند، می‌پردازیم.
کاهش استروژن پس از یائسگی
-
هورمون استروژن نقش کلیدی در حفظ تراکم استخوان دارد.
-
با شروع یائسگی، سطح استروژن به‌سرعت کاهش می‌یابد و این باعث تسریع روند تحلیل استخوان‌ها می‌شود.
-
زنان ممکن است در ۵ تا ۷ سال اول بعد از یائسگی، تا ۲۰٪ از توده استخوانی خود را از دست بدهند.
📌 این عامل، مهم‌ترین علت تفاوت زنان و مردان در شیوع پوکی استخوان است.
تراکم استخوان پایین‌تر در زنان
-
زنان به‌طور طبیعی دارای استخوان‌های کوچکتر و سبک‌تر از مردان هستند.
-
در نتیجه، حتی کاهش اندک در تراکم استخوان، آن‌ها را زودتر در معرض شکستگی لگن، مچ یا ستون فقرات قرار می‌دهد.
تأثیر بارداری و شیردهی
-
در دوران بارداری و به‌ویژه شیردهی طولانی‌مدت، کلسیم از استخوان‌های مادر برای تأمین نیاز جنین و نوزاد برداشت می‌شود.
-
در صورت تغذیه ناکافی یا مصرف نکردن مکمل کلسیم و ویتامین D، توده استخوانی مادر آسیب می‌بیند.
اختلالات قاعدگی و یائسگی زودرس
-
زنانی که دچار آمنوره (قطع قاعدگی) یا اختلالات خوردن مانند آنورکسیا هستند، مدت بیشتری در وضعیت کاهش استروژن قرار دارند.
-
یائسگی زودرس نیز ریسک استئوپروز را افزایش می‌دهد.
سبک زندگی و تغذیه نامناسب
-
کم‌تحرکی، مصرف پایین لبنیات، کمبود ویتامین D و کلسیم، و همچنین پرهیزهای غذایی رایج‌تر در بین زنان، از عوامل خطر مهم هستند.
-
در برخی فرهنگ‌ها نیز مشارکت زنان در ورزش‌های قدرتی یا وزن‌محور کمتر است که به کاهش توده استخوانی می‌انجامد.
مصرف داروهای خاص
مصرف طولانی‌مدت داروهایی مانند:
- کورتون‌ها (کورتیکواستروئیدها)
- داروهای ضدصرع یا ضدافسردگی
- داروهای سرکوب‌کننده تخمدان‌ها (در درمان اندومتریوز یا نازایی)
می‌توانند باعث کاهش تراکم استخوان در زنان شوند.
پیشگیری از پوکی استخوان در زنان
- مصرف کافی کلسیم و ویتامین D از سنین پایین
- فعالیت بدنی منظم، به‌ویژه تمرینات تحمل وزن مثل پیاده‌روی و تمرین مقاومتی
- ترک سیگار و کاهش مصرف الکل و کافئین
- انجام تست سنجش تراکم استخوان (DXA scan) در زنان بالای ۶۵ سال یا زودتر در زنان پرریسک
- مشاوره با پزشک درباره هورمون‌تراپی در دوران یائسگی
جمع‌بندی
زنان به دلایل هورمونی، ساختاری و تغذیه‌ای بیشتر از مردان در معرض ابتلا به پوکی استخوان هستند. کاهش استروژن پس از یائسگی، بارداری و شیردهی، تراکم پایین استخوان، یائسگی زودرس، کم‌تحرکی و تغذیه نامناسب از مهم‌ترین عوامل خطر هستند. با آگاهی، پیشگیری و غربالگری منظم می‌توان تا حد زیادی از شکستگی‌ها و عوارض استئوپروز در زنان جلوگیری کرد.
منابع :
National Osteoporosis Foundation
NIH – Bone Health and Osteoporosis
No. 88
۰۴/۰۴