وقتی در نتایج آزمایش خون عدد آلبومین کمتر از حد طبیعی دیده می‌شود، معمولاً نخستین پرسش این است که آیا این علامت یک بیماری جدی است یا تنها نشانه‌ای گذرا از وضعیت تغذیه‌ای؟ آلبومین یکی از اصلی‌ترین پروتئین‌های خون است که توسط کبد ساخته می‌شود و نقش حیاتی در حفظ فشار اسمزی، انتقال مواد غذایی و هورمون‌ها، و تنظیم حجم خون دارد. کاهش آلبومین، موسوم به هیپوآلبومینمی (Hypoalbuminemia)، می‌تواند دلایل گوناگونی از سوءتغذیه تا اختلال عملکرد کبدی یا کلیوی داشته باشد.
آلبومین چیست و سطح طبیعی آن چقدر است؟
آلبومین مهم‌ترین پروتئین پلاسماست که حدود ۶۰٪ از کل پروتئین خون را تشکیل می‌دهد. محدوده طبیعی آن معمولاً بین ۳.۵ تا ۵.۰ گرم در دسی‌لیتر در بزرگسالان است.
وظایف اصلی آلبومین عبارت‌اند از:
– حفظ فشار اسمزی خون و جلوگیری از نشت مایع به بافت‌ها (پیشگیری از ورم)
– انتقال اسیدهای چرب، هورمون‌ها، بیلی‌روبین و داروها
– حفظ تعادل اسید و باز در خون
زمانی که سطح آلبومین کاهش می‌یابد، تعادل مایعات و مواد مغذی در بدن دچار اختلال می‌شود و نشانه‌هایی مانند ورم ساق پا، خستگی، یا کاهش وزن ممکن است دیده شود.
دلایل اصلی کاهش آلبومین
کاهش آلبومین می‌تواند ناشی از یکی از سه فرآیند اصلی باشد: کاهش تولید، افزایش دفع یا افزایش تخریب. در ادامه دلایل مهم‌تر بررسی شده‌اند:
۱. بیماری‌های کبدی
چون تولید آلبومین در کبد انجام می‌شود، هر گونه آسیب کبدی می‌تواند سنتز آن را کاهش دهد.
– هپاتیت مزمن (B یا C)
– سیروز کبدی و فیبروز پیشرفته
– کبد چرب غیرالکلی (NAFLD) در مراحل التهاب فعال
در این موارد معمولاً سطح آلبومین کمتر از ۳.۰ g/dL می‌شود و همزمان افزایش بیلی‌روبین و آنزیم‌های کبدی (ALT, AST, GGT) دیده می‌شود.
۲. بیماری‌های کلیوی
آلبومین طی فیلتر شدن خون نباید از گلومرول کلیه عبور کند؛ اما در آسیب گلومرولی بخش زیادی از آن به ادرار نشت می‌کند.
– نفروپاتی دیابتی (Diabetic Nephropathy)
– سندرم نفروتیک
در این بیماران، علاوه بر آلبومین پایین، پروتئینوری (Proteinuria) و ورم عمومی بدن از نشانه‌های شاخص هستند.
۳. سوءتغذیه و جذب ناکافی
کمبود پروتئین غذایی یا اختلال در جذب روده‌ای می‌تواند باعث افت آلبومین شود.
– رژیم غذایی کم‌پروتئین یا طولانی‌مدت بسیار محدود
– بیماری‌های مال‌جذب مانند سلیاک (Celiac Disease) یا بیماری کرون
در این حالت، سایر پروتئین‌های پلاسما نیز کاهش می‌یابند و علائم عمومی ضعف و کاهش وزن ظاهر می‌شود.
۴. التهاب مزمن و عفونت‌های سیستمیک
در وضعیت‌های التهابی بدن (مانند عفونت مزمن، سرطان یا بیماری‌های خودایمنی)، منابع انرژی بدن به سمت ساخت پروتئین‌های فاز حاد مثل CRP تغییر مسیر می‌دهد و تولید آلبومین کاهش می‌یابد.
آلبومین پایین در این مواقع نشانه شدت التهاب است، نه نشانه بیماری کبد یا کلیه مستقیماً.
۵. از دست دادن آلبومین از دستگاه گوارش یا سوختگی‌ها
– از دست رفتن پروتئین در روده (Protein-Losing Enteropathy)
– سوختگی‌های شدید یا جراحی‌های وسیع
در این وضعیت‌ها، نشت آلبومین از خون به بافت‌ها یا ترشحات افزایش می‌یابد.
علائم بالینی آلبومین پایین
کاهش آلبومین خفیف ممکن است بدون علامت باشد، اما در موارد شدیدتر بیماری علائم زیر دیده می‌شود:
– ورم پاها و مچ (به‌دلیل تجمع مایع در بافت‌ها)
– خستگی و کاهش انرژی
– کاهش وزن یا توده عضلانی
– شکم متورم (آسیت در بیماری‌های کبدی)
– خشک شدن پوست یا تأخیر در ترمیم زخم‌ها
تشخیص و ارزیابی بیماری زمینه‌ای
زمان مشاهده آلبومین پایین در آزمایش، پزشک برای تشخیص علت واقعی بررسی‌های بیشتری انجام می‌دهد:
– تست‌های کبدی (ALT, AST, ALP, GGT, بیلی‌روبین) برای رد بیماری کبد
– تست ادرار و اندازه‌گیری پروتئین برای رد سندرم نفروتیک یا نفروپاتی
– اندازه‌گیری CRP و ESR برای ارزیابی التهاب فعال
– بررسی وضعیت تغذیه و جذب روده‌ای (آهن، ویتامین B12، و تست سلیاک)
در برخی بیماران، ارزیابی الاستوگرافی کبد (FibroScan) یا بیوپسی ممکن است لازم باشد.
درمان و مدیریت آلبومین پایین
درمان بر اساس علت زمینه‌ای انجام می‌شود، نه فقط جایگزینی آلبومین. رویکرد کلی شامل موارد زیر است:
– درمان بیماری کبدی یا کلیوی زمینه‌ای
– کنترل التهاب مزمن با داروهای ضدالتهابی و تغذیه متعادل
– مصرف کافی پروتئین باکیفیت (گوشت سفید، تخم‌مرغ، حبوبات و لبنیات کم‌چرب)
– رفع سوءتغذیه با مکمل‌های تغذیه‌ای در بیماران مسن یا مزمن
– در موارد بسیار شدید یا پس از جراحی، تزریق آلبومین وریدی به‌طور موقت انجام می‌شود.
آلبومین پایین و پیش‌آگهی بالینی
سطح پایین آلبومین نه‌تنها شاخص تغذیه یا عملکرد کبد است، بلکه در طب بالینی به عنوان نشانگر عمومی سلامت بدن شناخته می‌شود. آلبومین پایین اغلب با افزایش خطر بستری، عفونت و پیشرفت بیماری همراه است؛ به همین دلیل در بخش‌های مراقبت ویژه شاخصی حیاتی برای ارزیابی وضعیت بیمار به شمار می‌رود.
FAQ (سؤالات متداول)
۱. آیا آلبومین پایین همیشه نشانه بیماری کبد است؟
خیر. چاقی، بیماری کلیوی، سوءتغذیه یا التهاب مزمن نیز می‌توانند موجب کاهش آلبومین شوند.
۲. چگونه می‌توان سطح آلبومین را افزایش داد؟
با درمان علت زمینه‌ای، تغذیه غنی از پروتئین و کنترل التهاب مزمن سطح آلبومین معمولاً افزایش می‌یابد.
۳. آیا تزریق آلبومین بی‌خطر است؟
درمان تزریقی در شرایط خاص (آسیت یا شوک هیپوولمیک) کاربرد دارد، اما باید تحت نظارت پزشک متخصص انجام شود.
جمع‌بندی
کاهش آلبومین در آزمایش خون علامتی هشداردهنده از اختلال در عملکرد بدن است، نه فقط نشانه‌ای از کبد یا تغذیه. درک ارتباط میان کبد، کلیه، تغذیه و التهاب برای تفسیر درست نتیجه حیاتی است. در اغلب موارد، با مدیریت صحیح بیماری زمینه‌ای و تغذیه متعادل، سطح آلبومین به حد طبیعی بازمی‌گردد. توجه به این شاخص ساده می‌تواند گام مؤثری در پیشگیری از پیشرفت بیماری‌های مزمن و حفظ سلامتی عمومی باشد.
منابع :
۱. [Mayo Clinic – Albumin Blood Test Overview]
2. [Cleveland Clinic – Low Albumin (Hypoalbuminemia)]
No.129
۰۵/۰۷
