هورمون GLP-1 (پپتید شبه‌گلوکاگون نوع ۱) یکی از هورمون‌های مهم دستگاه گوارش است که در پاسخ به مصرف غذا ترشح می‌شود و نقش کلیدی در تنظیم قند خون دارد. کشف این هورمون منجر به توسعه نسل جدید داروهای ضد دیابت شده است که نه تنها قند خون را کنترل می‌کنند، بلکه در کاهش وزن و بهبود سلامت قلب نیز مؤثرند. این داروها به ویژه در بیماران مبتلا به دیابت نوع ۲ توجه زیادی جلب کرده‌اند.
هورمون GLP-1 چیست؟
GLP-1 توسط سلول‌های L موجود در روده کوچک و بزرگ ترشح می‌شود و عملکردهای زیر را دارد:
– افزایش ترشح انسولین به صورت وابسته به گلوکز
– کاهش ترشح گلوکاگون (هورمونی که باعث افزایش قند خون می‌شود)
– کند کردن تخلیه معده و ایجاد احساس سیری طولانی‌تر
– کاهش اشتها و مصرف کالری
داروهای مبتنی بر GLP-1
این داروها با تقلید اثرات GLP-1 یا افزایش فعالیت آن، کنترل قند خون را بهبود می‌بخشند. مهم‌ترین دسته‌ها عبارت‌اند از:
۱. آگونیست‌های گیرنده GLP-1
– داروهایی مانند لیراگلوتاید، سماگلوتاید، دولاگلوتاید، اکسناtاید
– تزریقی یا به‌صورت خوراکی (برای سماگلوتاید خوراکی)
– اثربخشی بالا در کنترل قند خون و کاهش وزن
۲. مزایای داروهای GLP-1
– کاهش HbA1c و قند ناشتا
– کاهش خطر حوادث قلبی-عروقی در بیماران پرخطر
– کمک به کاهش وزن و بهبود متابولیسم
– خطر پایین افت قند خون نسبت به انسولین یا سولفونیل‌اوره‌ها
۳. عوارض احتمالی
– تهوع، استفراغ یا اسهال (اغلب خفیف و گذرا)
– احتمال نادر پانکراتیت
– احتیاط در بیماران با سابقه برخی سرطان‌های تیروئید
نقش GLP-1 در دیابت نوع ۲
بیماران مبتلا به دیابت نوع ۲ اغلب کاهش در اثر یا میزان ترشح GLP-1 دارند. جایگزینی یا تحریک این مسیر هورمونی می‌تواند:
– قند خون را در محدوده هدف نگه دارد
– نیاز به انسولین را کاهش دهد
– از افزایش وزن ناشی از سایر درمان‌ها جلوگیری کند
مقایسه GLP-1 با سایر درمان‌ها
– برتری: اثرات چندگانه بر قند خون، وزن و قلب
– ضعف: هزینه بالاتر و نیاز به تزریق در اغلب فرمولاسیون‌ها
– جایگاه درمانی: خط دوم یا سوم پس از متفورمین، یا به‌عنوان اولین انتخاب در بیماران با BMI بالا یا خطر قلبی‌عروقی
پرسش‌های متداول
۱. آیا داروهای GLP-1 باعث کاهش وزن می‌شوند؟
بله، با کاهش اشتها و کندکردن تخلیه معده، اغلب بیماران کاهش وزن قابل‌توجهی تجربه می‌کنند.
۲. آیا این داروها جایگزین انسولین می‌شوند؟
در برخی بیماران دیابت نوع ۲، می‌توان قبل از شروع انسولین از آن استفاده کرد، اما در دیابت نوع ۱ جایگاهی ندارند.
۳. آیا مصرف آن‌ها ایمن است؟
برای بسیاری از بیماران ایمن است؛ پزشک باید سوابق سلامتی، سابقه سرطان تیروئید و مشکلات پانکراس را بررسی کند.
جمع بندی
GLP-1 هورمونی حیاتی در تنظیم قند خون و متابولیسم است که الهام‌بخش نسل جدید داروهای ضد دیابت شده است. آگونیست‌های گیرنده GLP-1 علاوه بر کنترل قند، در کاهش وزن و کاهش خطر بیماری‌های قلبی مؤثرند. مشاوره با پزشک برای انتخاب مناسب‌ترین دارو بر اساس شرایط فردی ضروری است.
منبع :
– MedlinePlus – GLP-1 and Blood Sugar Control
No.12
۰۴/۰۷
