هورمون ضدادراری یا ADH، یکی از مهم‌ترین تنظیم‌کننده‌های تعادل مایعات در بدن است. اگر از علائم گیج‌کننده‌ای مانند پرادراری، تشنگی مفرط یا هیپوناترمی (کاهش سدیم خون) رنج می‌برید، ممکن است پای اختلالی در عملکرد این هورمون در میان باشد.
در این مقاله، با یکی از ارزشمندترین تست های تشخیصی در پزشکی غدد درون‌ریز آشنا می‌شویم.
تست هورمون ضدادراری (ADH) روشی است که می‌تواند میان بیماری‌هایی که علائم مشابه دارند، تمایز ایجاد کند.
ADH چگونه عمل می‌کند؟
ADH در هیپوتالاموس مغز تولید شده و به هیپوفیز خلفی منتقل میشود. وقتی که اسمولالیته خون بالا می‌رود (یعنی غلظت نمک‌ها زیاد میشود) یا حجم خون کاهش می‌یابد، ADH ترشح شده و کلیه‌ها را تحریک می‌کند تا آب بیشتری بازجذب کنند. در نتیجه باعث کاهش حجم ادرار و حفظ آب در بدن میشود.
چرا تست ADH اهمیت دارد؟
اختلال در تولید، ترشح یا عملکرد ADH می‌تواند به بیماری‌هایی مانند دیابت بی‌مزه (Central or Nephrogenic DI) یا سندرم ترشح نابجای ADH (SIADH) منجر شود. تشخیص دقیق این شرایط، بدون تست‌های اختصاصی تقریباً غیرممکن است.
روش‌های مختلف تست ADH
۱. اندازه‌گیری مستقیم ADH پلاسما
گرچه دقیق‌ترین روش محسوب میشود، اما به‌دلیل ناپایداری هورمون، انجام آن در شرایط معمول آزمایشگاهی دشوار است.
۲. تست‌های عملکردی
- تست محرومیت از آب: برای تمایز بین دیابت بی‌مزه مرکزی و نفروژنیک.
- انفوزیون نمک هایپرتونیک: برای تحریک ترشح ADH در موارد مشکوک.
۳. اندازه‌گیری کوپپتین: نسل جدید تست ADH
کوپپتین، پروتئینی پایدارتر که همزمان با ADH ترشح میشود، اکنون به‌عنوان جایگزینی نوین برای تست مستقیم ADH استفاده میشود. این روش سریع‌تر، دقیق‌تر و قابل‌اعتمادتر است.
در چه شرایطی تست ADH انجام میشود؟
- پُرنوشی اولیه
- دیابت بی‌مزه
- هیپوناترمی ناشناخته
- پایش بعد از جراحی‌های هیپوفیز یا آسیب مغزی
تفسیر نتایج تست هورمون ضدادراری (ADH)
- بزرگسالان سالم معمولاً سطح ADH ≤۱۳.۷ پیکومول/لیتر دارند.
- سطوح بالای ADH می‌تواند نشانگر SIADH، استرس، یا دیابت نفروژنیک باشد.
- سطوح پایین ADH معمولاً در دیابت بی‌مزه مرکزی یا پرنوشی اولیه دیده میشود.
نتیجه‌گیری
تست ADH فراتر از یک آزمایش ساده آزمایشگاهی‌ست. این تست می‌تواند راز اختلالاتی را فاش کند که در ظاهر مشابه‌اند، اما در باطن مسیر درمانی متفاوتی دارند. تشخیص به‌موقع و صحیح، تنها از طریق درک عمیق عملکرد و تفسیر دقیق نتایج این تست ممکن است.
اگر شما یا یکی از عزیزانتان با علائمی مانند تشنگی مفرط، دفع زیاد ادرار یا تغییرات الکترولیتی مواجه هستید، مشاوره با پزشک و بررسی سطح ADH می‌تواند قدمی حیاتی برای درمان مؤثر باشد.
منابع: