آزمایش سروتونین (۵-HT) یکی از مهم‌ترین تست های ناقل‌های عصبی مغز است که در تنظیم خلق‌وخو، خواب، اشتها و احساس رضایت نقش اساسی دارد. در بسیاری از بیماری‌های روانی مانند افسردگی، اضطراب و اختلال دوقطبی، عملکرد این ماده دچار اختلال می‌شود. به همین دلیل، داروهایی به‌نام مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRI) تجویز می‌شوند.
با این حال، یکی از پرسش‌های رایج این است:
آیا مصرف SSRI باعث تغییر در نتایج آزمایش سروتونین می‌شود؟
و آیا آزمایش خون می‌تواند اطلاعات دقیقی درباره سطح افسردگی ارائه دهد؟
سروتونین چه نقشی در بدن دارد؟
-
در مغز: کنترل خلق‌وخو، خواب، میل جنسی، اشتها و حافظه
-
در محیط بدن: انقباض عضلات گوارشی، عملکرد پلاکت‌ها و تنظیم فشار خون
-
در آزمایشگاه: سطح سروتونین معمولاً در پلاسما یا ادرار ۲۴ ساعته اندازه‌گیری می‌شود، اما این تست برای بیماری‌های روانی کاربرد ندارد و بیشتر برای تشخیص تومورهایی مثل سندرم کارسینوئید استفاده می‌شود.
داروهای SSRI چگونه عمل می‌کنند؟
داروهایی مانند فلوکستین، سرترالین، پاروکستین، سیتالوپرام و اس‌سیتالوپرام با مهار بازجذب سروتونین در نورون‌های مغز، غلظت آن را در فضای بین‌سلولی افزایش می‌دهند. این مکانیسم باعث کاهش علائم افسردگی و بهبود خلق‌وخو می‌شود.
تداخل SSRI با آزمایش سروتونین
اگرچه SSRI ممکن است سطح سروتونین را در خون یا ادرار بالا ببرد، اما این مسئله به‌دلایل زیر اهمیت بالینی برای تشخیص افسردگی ندارد:
-
سروتونین در خون از مغز نمی‌آید؛ بیشتر از روده و پلاکت‌ها منشأ می‌گیرد
-
افزایش سطح سروتونین محیطی لزوماً نشان‌دهنده وضعیت مغزی یا روانی نیست
-
ممکن است افزایش کاذب در نتیجه مصرف SSRI مشاهده شود، که گمراه‌کننده است
✅ بنابراین، آزمایش سروتونین برای تشخیص افسردگی یا پایش اثربخشی داروهای ضدافسردگی کاربرد ندارد.
چه زمانی آزمایش سروتونین واقعاً مفید است؟
-
تشخیص سندرم کارسینوئید (تومور نورواندوکرین نادر)
-
بیماران با علائم مشکوک مانند:
-
فلاشینگ صورت
-
اسهال مزمن
-
اسپاسم‌های شکمی و افزایش فشار خون
-
❌ نه برای افسردگی، اضطراب یا کنترل داروهای روان‌پزشکی
نکات بالینی مهم برای بیماران و پزشکان
-
قبل از آزمایش سروتونین، اطلاع از مصرف SSRI الزامی است
-
برای بررسی افسردگی از روش‌های دقیق‌تر مانند:
-
مصاحبه روان‌پزشکی
-
پرسش‌نامه‌های استاندارد مانند PHQ-9 یا HAM-D استفاده شود
-
-
در صورت شک به سندرم سروتونین (سمی‌شدن دارویی)، تشخیص بر اساس علائم بالینی انجام می‌شود، نه آزمایش
پرسش‌های پرتکرار (FAQ)
آیا می‌توان با آزمایش خون افسردگی را تشخیص داد؟
خیر. افسردگی یک اختلال روان‌شناختی است که تنها با شرح حال و ارزیابی بالینی قابل تشخیص است.
آیا SSRI سطح سروتونین خون را بالا می‌برد؟
بله، ولی این افزایش نشانه بهبود یا بدتر شدن خلق نیست.
آیا باید قبل از آزمایش سروتونین داروی ضدافسردگی را قطع کرد؟
فقط در موارد خاص و با دستور پزشک. قطع ناگهانی SSRI خطرناک است و ممکن است علائم ترک ایجاد کند.
جمع‌بندی
-
SSRIها می‌توانند سطح سروتونین را در خون یا ادرار افزایش دهند، اما این مقدار نشان‌دهنده وضعیت روانی فرد نیست.
-
آزمایش سروتونین برای تشخیص افسردگی توصیه نمی‌شود و فقط در موارد خاص مانند سندرم کارسینوئید کاربرد دارد.
-
ارزیابی دقیق اختلالات روان‌پزشکی باید از طریق مصاحبه بالینی و ابزارهای روان‌سنجی انجام شود.
منابع :
Cleveland Clinic – SSRI drug info
LabTestsOnline – Serotonin testing guide
No. 61
۰۴/۰۴