تقریباً هیچ آزمایشی وجود ندارد که از تأثیر داروها کاملاً مصون باشد. تداخلات دارویی یکی از شایع‌ترین عوامل خطای آزمایشگاهی هستند که ممکن است باعث تغییر، تأخیر یا حتی تفسیر نادرست نتایج آزمایش شوند. این تداخلات می‌توانند خفیف، شدید یا حتی تهدیدکننده حیات باشند.
به همین دلیل، بسیار مهم است فرد آزمایش‌دهنده تمام داروهای مصرفی خود را پیش از انجام آزمایش به پزشک و آزمایشگاه اطلاع دهد. در برخی موارد، ممکن است نمونه‌گیری به تعویق بیفتد یا طبق نظر پزشک، مصرف موقت داروها متوقف شود.
مکانیسم‌های تداخل دارو با آزمایش‌ها
- تغییر در فعالیت آنزیم‌های متابولیک: بعضی داروها آنزیم‌های کبدی را تحریک یا مهار می‌کنند و سطح ترکیبات در خون را تغییر می‌دهند.
- تغییر در عملکرد فیزیولوژیک بدن: داروها ممکن است روی عملکرد کبد، کلیه یا سطح هورمون‌ها اثر بگذارند.
- واکنش مستقیم با مواد معرف آزمایشگاهی: برخی متابولیت‌های دارویی باعث پاسخ‌های کاذب (مثبت یا منفی) در آزمایش می‌شوند.
- رقابت برای اتصال به پروتئین‌های پلاسمایی: این امر سطح آزاد ترکیباتی را که در تست اندازه‌گیری می‌شود، تغییر می‌دهد.
داروهایی که بیشتر باعث تداخل در آزمایش‌ها می‌شوند
۱. داروهای قلبی و ضدانعقاد
• وارفارین، آسپرین: تأثیر بر زمان انعقاد خون (PT/INR) و شمارش پلاکت‌ها
• دیورتیک‌ها و داروهای ضدفشار خون: تغییر در سطح الکترولیت‌ها و حجم ادرار
۲. داروهای اعصاب و روان
ضدافسردگی‌ها (سرترالین، فلوکستین)
ضدصرع‌ها (فنیتوئین، کاربامازپین)
لیتیوم، بنزودیازپین‌ها و داروهای تثبیت‌کننده خلق
این داروها ممکن است بر سطح سدیم، کلسیم، تست‌های تیروئید و الکترولیت‌ها اثر بگذارند.
۳. آنتی‌بیوتیک‌ها
• سولفونامیدها (مثل سولفامتوکسازول) و آمینوگلیکوزیدها (مثل گنتامایسین): افزایش سطح اوره و کراتینین خون
• سفتریاکسون، پنی‌سیلین، کلیندامایسین: تغییر نتایج آزمایش‌های کبد، کلیه یا خون
۴. داروهای تیروئید
داروهایی مانند لووتیروکسین ممکن است باعث نوسان در آزمایش‌های TSH، T3 و T4 شوند.
آزمایش‌هایی که بیشتر تحت‌تأثیر داروها قرار می‌گیرند
- قند خون: تحت‌تأثیر داروهای ضددیابت، استروئیدها، بتابلاکرها
- پروفایل لیپید: استاتین‌ها و فیبرات‌ها سطح چربی خون را تغییر می‌دهند
- آزمایش‌های عملکرد کبد و کلیه: افزایش ALT، AST، کراتینین یا BUN
- آزمایش ادرار: دیورتیک‌ها، آنتی‌هیستامین‌ها، ضدافسردگی‌ها و برخی آنتی‌بیوتیک‌ها
توصیه‌های ضروری به بیماران
پیش از انجام هر آزمایش، فهرست کامل داروهای مصرفی خود را به آزمایشگاه ارائه کنید.
اگر آزمایش ناشتا نیاز است، فقط آب ساده بنوشید و از مصرف چای، قهوه یا داروها (مگر با هماهنگی پزشک) خودداری کنید.
درباره داروهایی مثل وارفارین، انسولین، داروهای تیروئید یا ضدصرع حتماً با پزشک مشورت کنید.
هرگز داروهای خود را خودسرانه قطع نکنید.
جمع‌بندی
تداخل دارو با آزمایش‌های پزشکی موضوعی بسیار مهم و گاهی نادیده‌گرفته‌شده است. اطلاع‌رسانی دقیق درباره داروهای مصرفی، همکاری بین پزشک، بیمار و آزمایشگاه را تسهیل و دقت تشخیص را افزایش می‌دهد. برای رسیدن به نتایج معتبر و قابل‌اعتماد، شفاف بودن درباره داروها ضروری است.
منابع:
Drug-laboratory test interactions
No. 8
۰۴/۰۴